Alternatieve en eventueel duurzamere bouwmaterialen en/of componenten voor cement

De transitie naar een netto zero CO2 emissie-industrie in 2050 in Europa brengt een aantal verschuivingen met zich mee in productieprocessen. Eén van de processen die zal veranderen is het produceren van cement en beton. Dit heeft niet alleen te maken met veranderingen binnen de sector zelf, maar ook door de sterke samenhang die de sector kent met de staalindustrie. Het aanbod van vanuit de staalindustrie vrijkomende hoogovenslakken zal door de netto zero CO2 emissie transitie in 2050 in de staalindustrie verminderen. In dit rapport wordt ingegaan op de mogelijke alternatieve binders als vervanging van hoogovenstaalslakken voor de productie van binders voor cement en beton. Hierbij wordt gebruik gemaakt van bestaande literatuur, en wordt als basis het format gebruikt van de door SGS-intron uitgevoerde verkennende studie ‘Ontwikkelingen betreffende hoofdbestanddelen voor klinkergebaseerde cementen en geopolymeren’ (2020). Aangevuld met literatuuronderzoek en interviews met diverse partijen die ervaring hebben met cement en beton innovaties, schetst Deltares in dit rapport een beeld van wat op nationale schaal in 2050 mogelijk is qua gebruik van (alternatieve) binders voor het produceren van cement en beton. Door het gebruik van alternatieve binders in cement en beton ten opzichte van ground granulated blast-furnace slag (GGBFS) kan de hoeveelheid GGBFS ruwweg halveren. De alternatieve binders worden ingedeeld in de groepen ‘alternatieve cementen’, ‘alternatieve supplementaire cementeuze materialen’ en ‘geopolymeren/alkali geactiveerde bindmiddelen’. De schattingen zijn dat de som van de alternatieven circa 1.763.0000 ton bedraagt. Niet elk alternatief voor binders is even geschikt, zowel qua materiaaleigenschappen als qua eigenschappen zoals uithardingstijd, heterogeniteit of emissies bij recycling. Bovendien is de ontwikkelingsfase niet bij alle alternatieven voldoende om op grote schaal toegepast te worden. Nieuw in dit rapport is de inventarisatie van de mogelijkheid om illiet kleien in Nederland in te zetten als alternatieve binder. Met een potentieel winbaar volume van 300.000 ton per jaar zou dit een bijdrage van een kleine 10% kunnen opleveren aan de jaarlijkse behoefte aan binders.