Bewoners mangrovekust lopen gevaar

Mangroves zijn wereldwijd te vinden in tropische en subtropische gebieden, maar ze verdwijnen met een alarmerende snelheid. Dit is vooral te wijten aan menselijk toedoen, zoals het kappen van bos voor stedelijke ontwikkeling of de aanleg van vis- en garnalenvijvers. Bovendien zorgen de aanleg van infrastructuur, de kanalisering van rivieren en het onttrekken van grondwater voor een verstoring van de zoetwater- en sedimentstromen, wat de erosie en bodemdaling verergert. Dit resulteert niet alleen in een verlies van mangrovebossen, maar ook van infrastructuur, huizen en waardevolle grond. De traditionele aanpak om kusterosie tegen te gaan, is om dijken en golfbrekers te bouwen. In gebieden met een zachte en modderige ondergrond zorgen harde structuren echter juist voor meer erosie en storten ze vaak in. Dit vergt enorme kosten voor zowel de bouw als het onderhoud.

Nieuwe technieken om mangroves te herstellen

Deltares ontwikkelt alternatieve methoden die zijn gericht op het herstel van de systeemdynamiek. Een voorbeeld is de aanleg van doorlaatbare dammen die de natuurlijke functie van een mangrovebos nabootsen. Net als mangroves breken deze dammen de golven, waardoor natuurlijk herstel van mangrovebos mogelijk wordt. Opslibbing en compactie van sediment vinden plaats achter de dammen, wat een stabielere bodem oplevert die kan blijven aangroeien om gelijke pas te houden met de stijgende zeespiegel.

Deze maatregelen zijn gebaseerd op geavanceerde kennis van het fysieke en ecologische systeem. Deltares maakt zich sterk voor natuurherstel die de beginselen van herstelecologie en Ecological Mangrove Restoration (EMR) volgen. Een gezond mangrovebos biedt niet alleen kustbescherming, maar levert ook ecosysteemdiensten zoals toerisme, visserij en de productie van kroepoek, verf en siroop. Een gezond mangrovebos draagt op deze manier bij aan de welvaart van lokale gemeenschappen.

Werken aan een geïntegreerd ontwerp

Hoewel een mangrovebos effectief golven breekt en sediment vangt, biedt zo’n bos geen volledige bescherming tegen overstromingen. Daarvoor zou een groene strook van mangroves moeten worden gecombineerd met een dijk of dam. Deltares werkt aan een ontwerp waarin dammen en dijken van sediment worden geïntegreerd in mangrovebossen. De capaciteit van mangroves om golven te verzwakken wordt meegenomen in de ontwikkeling van een robuust dijkontwerp speciaal voor modderige ecosystemen. Om de optimale breedte van het mangrovebos te bepalen, moeten ook de ecologische stabiliteit en veerkracht van het bos in beschouwing worden genomen. Voor een multifunctionele, duurzame waterkering met mangroves is voldoende ruimte nodig voor natuurlijke dynamiek, zoals opslibbing en erosie aan de rand van het mangrovebos.

Innovatieve oplossingen voor de lange termijn

We testen momenteel de effectiviteit van doorlaatbare dammen van bamboe langs de noordkust van Java (Indonesië). Dit werk wordt uitgevoerd als onderdeel van het Ecoshape-programma Building with Nature in samenwerking met Wetlands International, IMARES/WUR, Witteveen+Bos en lokale overheden, waaronder het Indonesische ministerie van maritieme zaken en visserij (KKP) en het Indonesische ministerie van publieke werken (PU). Dankzij de ruime ervaring met waterbeheer in kust- en riviergebieden kan Deltares nieuwe interventiestrategieën integreren en evalueren in vergelijking met een volledig pakket aan maatregelen, van traditionele civiele techniek tot interventies op basis van het ecosysteem.

Met tools voor modellering en evaluatie is het mogelijk om de effectiviteit van maatregelen te evalueren voor onzekere toekomstige scenario's onder klimaatverandering en bodemdaling.