Klimaatverandering en de overdracht van ziekten - One Health PACT

Omstandigheden die uitbreken van ziekten beïnvloeden

Deltares neemt sinds 2020 deel aan het One Health PACT project van het Netherlands Centre for One Health, geleid door het Erasmus MC. Dit project richt zich op vectoroverdraagbare ziekten: infectieziekten die worden overgebracht door insecten zoals muggen. Als gevolg van klimaatverandering vestigen exotische muggensoorten zich in Nederland. Maar onder de juiste omstandigheden kunnen inheemse muggensoorten in Nederland ook (tropische) virussen overbrengen. De introductie van het West-Nijlvirus in Nederland in 2020 en de recente uitbraak van het Usutuvirus onder merels toont het belang aan van vroegtijdige paraatheid voor dergelijke ziekten. Dat geldt niet alleen voor Nederland, maar ook voor Caribisch Nederland en de rest van Europa.

Combineren van kennis maar ook onderzoeksmethodes

Binnen dit project hebben we een breed scala aan onderwerpen bekeken om een systemisch begrip te krijgen van het risico op vector overdraagbare ziekten. Dit betekent dat we niet alleen kijken naar de dynamiek van muggen, maar ook naar andere dieren die een rol spelen bij de overdracht van ziekten, zoals vogels en vee. We kijken ook naar de virussen zelf: het mechanisme van virusoverdracht, hoe ze zich gedragen in het lichaam van de gastheer en hoe we ze beter kunnen detecteren. We hebben ook mensen die onderzoeken hoe we toekomstige ziekte-uitbraken het beste kunnen detecteren en erop kunnen reageren.
Het onderzoek in dit project is grotendeels uitgevoerd door 26 doctoraal onderzoekers aan verschillende Nederlandse universiteiten en onderzoeksinstituten. Zij werken samen met andere projectpartners, zoals van Deltares, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en de Nederlandse bloedbank. De uitkomsten worden daar vertaald naar maatregelen die ervoor zorgen dat we beter voorbereid zijn op een mogelijke ziekte-uitbraak. Het brede scala aan organisaties en experts dat bij dit project betrokken is, maakt een combinatie van disciplines en methodologieën mogelijk, waardoor we de beste resultaten kunnen halen. Onderzoekers combineren veldwerk, laboratoriumanalyses en modellering om een diepgaand inzicht te krijgen in de vele verschillende aspecten van het risico op door vectoren overgedragen ziekten.

Het project omvat ook burgerwetenschapsprojecten, waardoor het grote publiek en middelbare scholieren betrokken kunnen worden bij ons werk. Je kunt bijvoorbeeld muggenwaarnemingen melden via de Mosquito Alert app of met de Muggenradar website.

De rol van Deltares

Binnen het One Health PACT project heeft Deltares richt Deltares zich op hoe muggen worden beïnvloed door hun omgeving, hoe hun populaties in de toekomst waarschijnlijk zullen veranderen en wat dit betekent voor het toekomstige ziekterisico. Samen met de Universiteit Leiden hebben we kleinschalige veldexperimenten uitgevoerd om te bepalen hoe muggen worden beïnvloed door temperatuur, beschikbaarheid van voedingsstoffen, zoutgehalte, roofdieren en andere factoren. We hebben ook op nationale schaal gekeken hoe muggenpopulaties worden beïnvloed door landgebruik, bodemtype, menselijke bevolking, gebruik van pesticiden, klimaat, etc. Om te begrijpen hoe muggenpopulaties in de toekomst zouden kunnen veranderen, hebben we 4 socio-economische scenario's voor Nederland gemaakt, waarbij we hebben gekeken hoe ons land zou kunnen veranderen in 2050. Het gaat onder andere om veranderingen in landgebruik, landbouw, waterbeheer en levensstijl. We gebruiken deze scenario's nu om de overvloed aan muggen in de toekomst te voorspellen. Daarna gaan we samenwerken met onderzoekers van Wageningen Universiteit en Research om het toekomstige ziekterisico in te schatten.

Belangrijke resultaten

• Eutrofiëring (d.w.z. toename van voedingsstoffen in het water, wat leidt tot meer planten- en algengroei) helpt muggen om te overleven tijdens hun ontwikkelingsfase en zorgt ervoor dat ze zich sneller ontwikkelen
• Kleine bosgebieden bieden een goede omgeving voor zowel muggen als vogels, wat suggereert dat dit mogelijke locaties zijn voor ziekteoverdracht (link)
• In stedelijke gebieden worden volwassen muggen het vaakst aangetroffen in parken, maar eitjes en larven komen vaker voor in woonwijken. Dit kan ons helpen om meer gerichte en efficiënte strategieën te ontwikkelen om muggenoverlast te verminderen (link).