Scrollymap droogte op de rivier

Bekijk de scrollymap 'Droogte op de rivier'

In de scrollymap Droogte op de rivier wordt in enkele ‘stories’ geïllustreerd hoe de situatie was in de zomer van 2022 voor de scheepvaart. Alle stories zijn gebaseerd op gemeten open data. Met de scrollymap willen we de gevolgen voor de binnenvaart van droogte en laagwater in beeld brengen, maar ook de waarde van (open) data en het combineren van verschillende databronnen. We maakten de scrollymap samen met de TU Delft en met bijdragen van Rijkswaterstaat.

Consequenties van droogte voor scheepvaart en maatschappij

Als een periode van laagwater op de rivier langer aanhoudt dan worden scheepsladingen niet of minder aangevoerd. Hierdoor kunnen voorraden uitgeput raken op de plaats van bestemming. Bedrijven, fabrieken, tankstations of bouwplaatsen lopen vertragingen op of het productieproces wordt afgeschaald. Dit heeft als resultaat een grote gevolgschade. In 2018 bedroeg de financiële impact voor Nederland en Duitsland maar liefst orde 2,7 miljard euro (Erasmus UPT, 2020). Hierin is het economische effect voor de maatschappij nog niet meegenomen. De laagwaterperiode van 2022 was aanzienlijk korter dan in 2018. Hierdoor raakten voorraden nauwelijks uitgeput en bleef de gevolgschade beperkt.

Handelingsperspectief

Er is geen eenvoudige oplossing voorhanden. Alternatieven voor de scheepvaart zijn er vaak niet ten tijde van laagwater. Het is ook niet eenvoudig om snel tijdelijk over te schakelen naar spoor of de weg. Daarvoor is samenwerking in de gehele transportketen, voorspellingen en datadeling cruciaal. Alleen zo kan er sprake zijn van multimodale veerkracht ten tijde van laagwater.

Rivierkundige of infrastructurele maatregelen waarmee tijdens laagwater het water wordt vastgehouden of opgezet, en die ook nog eens niet nadelig zijn voor andere rivierfuncties, zijn maar beperkt mogelijk. Die maatregelen zijn vaak ook niet genoeg om de waterdiepte significant te laten toenemen in tijden van lage rivierafvoeren. Er zijn ook maatregelen op het gebied van schip, vloot, voorraadmanagement, logistiek en betere informatievoorziening nodig om met periodes van laagwater om te gaan (zie bijv. ook Van der Mark et al. 2022). Zeker als we de ambitie van meer transport over water willen waarmaken. Dan is een integrale, adaptieve aanpak in een brede samenwerking met alle betrokken partijen is benodigd.

Binnen het expertisegebied van Deltares proberen we ondertussen een aantal oplossingen te verkennen:

• We onderzoeken of er een seizoenverwachting kan worden opgesteld en of die van waarde is voor de binnenvaartsector. Helpt dit bij tactische beslissingen rondom voorraadbeheer of vlootmanagement?

• We verkennen klimaat-adaptieve oplossingen met de sector/binnenvaartondernemers in het TKI-project TRANS2.

• We onderzoeken de klimaatbestendigheid van het vaarwegennetwerk samen met Rijkswaterstaat en Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

TKI project TRANS2

Het TKI-project TRANS2 heeft als doel meer grip te krijgen op binnenvaarttransport onder een veranderend klimaat. Overheid, beheerders, binnenvaartondernemers, branchevereniging en kennisinstellingen werken hier samen en delen kennis over vaarwegen, schepen en de logistiek.

Het project volgt twee sporen:

• Met de betrokken stakeholders en experts wordt in kaart gebracht welke factoren van invloed zijn op het toekomstige Rotterdamse achterlandtransport en binnenvaartlogistiek bij een veranderend klimaat. Via het in beeld brengen van redeneerlijnen zien we de afhankelijkheden in het systeem. We inventariseren belangen, doelen, randvoorwaarden en effecten en zoeken samen met betrokkenen welk (pakket van) maatregelen het meest opleveren. Dit alles wordt samengevat in een systeem-dynamisch model.

• We verkennen welke klimaatadaptieve oplossingen doeltreffend zijn voor de capaciteit van het achterlandtransport, en betrouwbaarheid van de binnenvaartlogistiek. Concrete oplossingen binnen de thema’s Vaarweg, Schip en Logistiek worden beschreven en uitgewerkt. Waar mogelijk met de hulp van de “Digital Twin Vaarwegen”, die verder doorontwikkeld wordt. Een van de oplossingen waar aan is gewerkt is het opstellen van een seizoenvooruitblik voor de rivierafvoer in de komende 12 weken. We bekijken of en hoe dit van waarde kan zijn.

Het consortium bestaat uit de volgende 14 partijen: Deltares (coördinator), Copernicos, MARIN, TU Delft, Rotterdam School of Management, EICB, SmartPort, Havenbedrijf Rotterdam, Witteveen + Bos, Koninklijke Binnenvaart Nederland, Danser, NPRC, Rijkswaterstaat, Ministerie I&W (DGLM).