SOLUTIONS, een oplossing voor opkomende vervuilende stoffen

Als partner in het SOLUTIONS project (2013-2018), coördineerde Deltares de inspanningen van een aantal Europese top-wetenschappers op dit gebied bij het opzetten van een geïntegreerd systeem van geavanceerde modellen en databases. Met als doel een op kennis gebaseerde risicobeoordeling mogelijk maken van opkomende vervuilende stoffen in de stroomgebieden van de Europese rivieren.

Een bedreiging voor ecologische systemen en de mens

We zijn ons steeds meer bewust van de aanwezigheid van ‘opkomende’ vervuilende stoffen in ons oppervlakte- en grondwater. Er is nog vrij weinig kennis beschikbaar over opkomende vervuilende stoffen, maar er zijn aanwijzingen dat veel ervan door hun aanwezigheid in waterlichamen een bedreiging vormen voor ecologische systemen en de gezondheid van de mens. Beleidsmakers en waterbeheerders moeten bepalen hoe ze omgaan met dit risico in wetgeving (ook in de Kaderrichtlijn Water) en in de praktijk van het waterbeheer. Drinkwaterbedrijven vragen zich af of en in welke mate hun productieprocessen geschikt zijn om de toenemende aanwezigheid en diversiteit van chemicaliën het hoofd te bieden.

Ons begrip en onze modelleermogelijkheden verbeteren

Het doel van SOLUTIONS was om een algemene kennisbank te bieden voor een grote verscheidenheid aan vervuilende stoffen in het aquatisch milieu. De nadruk lag op opkomende vervuilende stoffen (vervuilende stoffen waarvan we ons nu pas realiseren dat ze een mogelijk risico vormen).

SOLUTIONS heeft ons begrip en onze modelleermogelijkheden verbeterd als het gaat om de bronnen, paden en wat er met deze vervuilende stoffen in het milieu gebeurt , denk aanafbraak, variatie in ruimte en tijd van concentraties in verschillende compartimenten evenals de risico's die ze vormen voor het milieu en de gezondheid van de mens:

• De emissies naar en de daaruit voortvloeiende concentraties in oppervlaktewater van enkele duizenden stoffen zijn in beeld gebracht op Europese schaal
  
• De daaruit volgende mengseltoxiciteit voor waterorganismen is bepaald
  
• Er is aangetoond dat deze mengseltoxiciteit één van de relevante stressoren is die de variatie in de gerapporteerde ecologische status van de Europese waterlichamen verklaart.
  

Betekenis voor de toelating van chemische stoffen op de Europese markt

De Europese strategie voor chemische stoffen beoogt de burger en het milieu beter te beschermen tegen de negatieve gevolgen van het gebruik van chemische stoffen. Deze strategie houdt rekening met het effect van cocktails van opkomende stoffen door de voorgenomen introductie van de zogenaamde “mixture assessment factor” (MAF) in de toelatingsprocedure voor nieuwe chemische stoffen op de Europese markt. Het bovengenoemde onderzoek draagt bij aan de onderbouwing van deze MAF. Dit is onderdeel van de “Zero Pollution” ambitie om de vervuiling terug te dringen tot een niveau dat geen schade meer toebrengt aan mens en milieu en de draagkracht van onze planeet niet overschrijdt. Het bovengenoemde onderzoek kan gezien worden als een eerste poging tot kwantificering van de milieudruk als gevolg van opkomende stoffen op Europese schaal.

Transparante en gedocumenteerde emissieschattingen bieden handelingsperspectief

Omdat er tienduizenden of zelfs honderdduizenden potentieel gevaarlijke opkomende stoffen zijn vraagt de waterbeheerder zich af wat te doen. Samen met SOLUTIONS stakeholder ICPDR en onze onderzoekspartners, is een nieuwe benadering gekozen. Die is gebaseerd op de overweging dat opkomende stoffen slechts langs een beperkt aantal routes het watermilieu kunnen bereiken. De SOLUTIONS modellen zijn verder ontwikkeld om transparante en op feitelijke informatie gebaseerde emissieschattingen op te stellen. Ze doen dit voor een beperkte groep van doelstoffen die inzicht moeten geven in de belangrijke blootstellingsroutes van het watermilieu. De benadering is geënt op de Kaderrichtlijn Water “Common Implementation Strategy” (CIS). Deze emissieschattingen geven het benodigde inzicht om effectieve maatregelen te formuleren. Inzicht en maatregelen hebben bijgedragen aan de update in 2021 van het stroomgebiedsbeheersplan voor het stroomgebied van de Donau.