Versnellen multifunctionele windparken op zee
In onze energietransitie zal de Noordzee een grote rol spelen. De ruimte die nodig is voor windparken op zee is enorm, wat effecten zal hebben op het ecosysteem en voedselproductie op zee. Hoe zijn offshore windparken zo te ontwerpen en gebruiken dat ze ook functioneren als voedsel- en energiecentrale en bijdragen aan het herstel van de biodiversiteit? Deltares coördineerde het Joint Industry Project TKI Road2SID, dat manieren voor slimmer ruimtegebruik en natuurinclusief ontwerp in kaart bracht.
In 2050 willen we 70 GW aan windenergie opwekken via windmolenparken in het Nederlandse deel van de Noordzee. Die zee lijkt misschien leeg en uitgestrekt, maar er vinden al veel verschillende menselijke activiteiten plaats, zoals visserij. Ook is de Noordzee een divers, maar verarmd maritiem ecosysteem.
Naast visserij moeten andere vormen van voedselproductie, zoals oester- of zeewierkweek, in de toekomst mogelijk blijven. Ook is er straks ruimte nodig voor infrastructuur die energie transporteert van nieuwe windmolenparken, drijvende zonnepanelen, golfenergie of waterstofproductie. Zandwinning voor kustbescherming, veilige scheepvaart en activiteiten voor defensie en recreatie maken de puzzel op de Noordzee compleet.
Natuur, voedsel en energie
Centrale vraag van Road2SID was of en hoe offshore windparken ruimte kunnen delen met meer gebruikers van de Noordzee. Kennis over multifunctionele windparken op zee ontbreekt in de offshore windsector en daarbuiten. Het projectteam vroeg verschillende stakeholders naar hun perspectief, kansen en uitdagingen. Dit gecombineerd met bestaande kennis biedt de roadmap voor de Nederlandse Noordzee inzicht in welke stappen nodig zijn om multifuctionele windparken op zee te kunnen versnellen.
Road2SID categoriseerde de stappen naar de drie belangrijkste transities die op de Noordzee plaatsvinden:
- herstel en bescherming van het ecosysteem;
- voedselproductie of aquacultuur;
- alternatieve vormen van energieopwekking, transport en opslag.
Natuurinclusief ontworpen windpark als energie- en voedselfabriek
Road2SID ziet dat er al ontwikkelingen zijn wat betreft meervoudig gebruik van offshore windparken. Een overzicht van bestaande initiatieven en best practices laat zien dat er een overvloed aan mogelijkheden is om meer functies te integreren in bestaande, geplande en toekomstige offshore windparken. Zo zijn er kansen om de energieopbrengst binnen offshore windparken op te slaan, om te zetten en zelfs te verhogen, bijvoorbeeld door de ruimte tussen turbines te gebruiken voor drijvende zonne-, golf- of getijdenenergieopwekking.
Daarnaast zijn offshore windparken zo te ontwerpen dat de negatieve impact op het milieu tijdens de operationele levensduur tot een minimum wordt beperkt. Ook bestaan er natuurinclusieve ontwerpopties die ervoor zorgen dat offshore windinfrastructuur en -ruimte het herstel van belangrijke dier- en plantensoorten ondersteunen en het ecosysteem versterken. Bovendien zijn offshore windparken te gebruiken als hubs voor duurzame voedselproductie op zee, bijvoorbeeld voor het kweken, opkweken en oogsten van vis, schelpdieren en zeewier.
Gereedschapskist
In de roadmap voor de Noordzee staan vrijwel alle uitdagingen en kansen op het gebied van technologie, milieu, economie en regelgeving op een rij en eindigt met een gereedschapskist vol praktische adviezen. Betere samenwerking tussen gebruikers op de Noordzee belooft al veel winst, als zij middelen, gegevens, kennis en ervaringen met elkaar gaan delen. Een belangrijke rol is weggelegd voor overheden, die wettelijke belemmeringen kunnen wegnemen en windontwikkelaars via aanbestedingseisen kunnen stimuleren om multifunctionele ontwerpen van offshore windparken toe te passen.
Om in 2050 de verschillende soorten gebruik op de Noordzee harmonieus te laten samengaan, benadrukt Road2SID het belang van internationale integratie, datagestuurde besluitvorming en innovatie. Door een uniforme aanpak, data te benutten en innovatieve oplossingen te omarmen, dragen toekomstige offshore windparken niet alleen bij aan de energietransitie. Ze kunnen dan ook functioneren als (kunstmatige) infrastructuurecosystemen die onderdeel zijn van natuur en voedselproductie.
Samen de puzzel leggen
Om deze puzzel te leggen, bundelde Deltares samen met MARIN, TNO, Boskalis, RWE, Seaway7, Shell, Tennet en Van Oord de krachten in het Joint Industry Project TKI Road2SID. Dit project is geïnitieerd door GROW, een gezamenlijk onderzoeksprogramma naar offshore wind met als doel innovatie te versnellen. Road2SID is uitgevoerd met subsidie van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, EZK-subsidies en TKI Offshore Energy (onderdeel van Energie InnovatieNL), zoals verzorgd door RVO. Daarnaast droeg het Gemeenschappelijk Fonds GROW financieel bij aan het project.
Kaders
Road2SID is opgezet om het Noordzeeakkoord en het Programma Noordzee 2022 - 2027 als onderdeel van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) te realiseren. Deze recente regelingen en afsprakenkaders tussen Nederlandse overheden en stakeholders willen stimuleren dat windenergieopwekking wordt gecombineerd met andere functies. Ook moeten natuur en biodiversiteit worden beschermd en hersteld, zonder dat de betrouwbaarheid en veiligheid van duurzame energieproductie op zee in het geding komt. Bovendien kwamen de negen landen rond de Noordzee onlangs onder de naam Greater North Sea Basin Initiative (GNSBI) overeen de zee efficiënter te beschermen en de ruimtelijke ordening op internationaal niveau te optimaliseren.
