Sediment uit balans

De sedimenthuishouding in onze Nederlandse rivieren is verstoord. Door ingrepen zoals het rechttrekken en versmallen van rivieren voor bevorderen van de bevaarbaarheid, door de aanleg van dijken voor bescherming tegen overstroming en voor landaanwinning is geen sprake meer van een natuurlijke balans. Dit is één van de bevindingen in de notitie “Sediment uit balans”. In de notitie wordt ook gesteld dat we op moeten passen voor dogma’s: het oordeel (erg, of niet erg?) over een verstoorde sedimenthuishouding is te nuanceren. Ook als onze rivier-zee- systemen in een meer natuurlijke toestand zouden zijn gebleven, zou er erosie en sedimentatie plaats hebben gevonden. Dergelijke dynamiek hoort nu eenmaal bij een natuurlijk rivier-zee- systeem. De door de mens verstoorde sedimenthuishouding in deze systemen is niet per definitie altijd en overal slecht. Het hangt sterk af van de functie-eisen die wij stellen aan het systeem (natuur, navigatie, waterafvoer, water voor landbouw, etc.). Evident is wel dat de verstoorde sedimenthuishouding tot problemen leidt zoals rivierbedinsnijding en erosiekuilen. Deze problemen zien we niet alleen in de Nederlandse rivieren. Wereldwijd is de sedimenthuishouding in rivieren verstoord. Rivierbedinsnijding hindert scheepvaart wanneer een harde drempel wordt blootgelegd in de vaargeul of kan de bereikbaarheid van binnenhavens belemmeren. Het bedreigt ook de natuur (uitgedroogde uiterwaarden), dreigt kabels en leidingen bloot te leggen en kan leiden tot oevererosie en zo dijken en bruggen ondermijnen. Erosiekuilen kunnen leiden tot een vergroot risico van instabiliteit van de dijk langs de rivier en dus een grotere kans op overstroming. Door maatregelen zoals (zand)suppletie worden deze problemen nu beheerst. Maar dit is eigenlijk een ad-hoc, ‘end-of-pipe’ oplossing. Het zou veel slimmer zijn te zoeken naar innovatie en lange-termijn oplossingen waarbij een meer integrale systeembenadering (‘van de bergen tot in zee’) centraal staat.