Prestaties waterkeringen tijdens winterhoogwater 2023/2024
Expert(s) |
Wim Kanning
|
Mark van der Krogt
Het hoogwater eind 2023 en begin van dit jaar zorgde voor flinke belastingen op veel Nederlandse dijken. Dit leidde tot inspanningen bij verschillende waterkeringbeheerders, maar de waterkeringen in ons land hebben zich goed gehouden. Er deden zich wel situaties voor waar we van kunnen en moeten leren. Daarom heeft een groep waterprofessionals, waaronder Deltares, een evaluatie uitgevoerd onder auspiciën van het Expertise Netwerk Waterveiligheid (ENW).
De evaluatie 'Water tegen de Dijk' is uitgevoerd door experts vanuit verschillende waterschappen, het bedrijfsleven, kennisinstellingen en universiteiten. De groep waterprofessionals zijn afkomstig van waterschappen, het bedrijfsleven, kennisinstellingen en universiteiten. Deltares-onderzoekers Wim Kanning en Mark van der Krogt leidden het project, met verdere bijdragen van overstromings- en infrastructuurexperts Ferdinand Diermanse, Remon Pot en Huub de Bruijn.
Belangrijkste observaties en lessen
- Kijk niet alleen naar de piekwaterstanden, maar ook naar de duur en samenhang met andere gebeurtenissen, zoals neerslag. De meerpeilen van het Markermeer en IJsselmeer bereikten recordwaardes. Verder maakte vooral de opeenvolging en combinatie van gebeurtenissen het een bijzonder hoogwater. De combinatie van recordhoeveelheden regen met langdurige belastingen zorgde voor een grotere belasting op de waterkeringen dan alleen op basis van de piekwaterstanden zou worden ingeschat.
- Graverij door bevers tijdens hoogwater vraagt aanvullende maatregelen, aangezien ze tijdens hoogwater de dijk ingraven op plekken waar ze daarvoor nog niet zaten, en ze daarbij niet gedetecteerd kunnen worden.
- Externe factoren zorgen voor aantasting van de dijksterkte, bijvoorbeeld drijfhout of kleine gaten, die voor micro-instabiliteit zorgen. Er wordt meer drijfhout waargenomen door toenemende vegetatie in de uiterwaarden. Dit vraagt aanvullende maatregelen.
- Bij dijkversterkingen moeten noodmaatregelen worden ontworpen om de waterveiligheid voldoende te verzekeren wanneer zich een hoogwater voordoet; gebruik hierbij de leerpunten uit dit rapport.
- Het effectief blijven beheren van waterkeringen vraagt een klein(er) en doelgericht takenpakket. Het hoogwater was niet heel uitzonderlijk, maar vergde toch een grote inzet van de waterschappen, bijvoorbeeld ten aanzien van voorlanden, beverdetectie en beantwoorden van vragen door de media.
Omgeving voor waterkeringen verandert
De belangrijkste overkoepelende les van het hoogwater 2023/2024 voor waterveiligheid is dat de omgeving van waterkeringen verandert. Klimaat, maatgevende belastingcombinaties, natuurontwikkeling en een toenemend aantal kilometers dijkversterking ‘in uitvoering’ zorgen voor andere randvoorwaarden. We moeten in Nederland goed nadenken over de eisen aan het ontwerp, de uitvoering, en het beheer van waterkeringen, ook tijdens calamiteiten. Dit is nodig om de waterveiligheid ook in deze veranderende omgeving te waarborgen.
HoogWaterBeschermingsProgramma
Binnen Deltares wordt er in navolging van de bevindingen voor het HoogWaterBeschermingsProgramma actief gewerkt aan een 'veiligheidsraamwerk dierlijke graverij' en zijn we met waterschappen in gesprek over maatgevende belastingcombinaties.
Totstandkoming
Het evaluatierapport 'Water tegen de dijk, Het functioneren van waterkeringen tijdens het winterhoogwater 2023/2024' is tot stand gekomen door waterprofessionals vanuit Deltares, TU Delft, HKV, Fugro, Waterschap Rivierenland, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en STOWA.
Foto afkomstig van Waterschap Rijn en IJssel.
