Beschermen van Nationale Grondwater Reserves in Nederland
Expert(s) |
Geert-Jan Nijsten
|
Sophie Vermooten
Nederland is gezegend met een van de beste openbare drinkwatervoorzieningen in de wereld. Overal en altijd komt schoon drinkwater uit de kraan. Naast goede infrastructuur helpt het enorm dat Nederland een waterrijk land is. Ongeveer 2/3 van ons drinkwater wordt uit grondwater onttrokken. De Nederlandse ondergrond bevat voldoende grondwater van goede kwaliteit om huishoudens en industrie van schoon water te voorzien. Maar we moeten zuinig en slim met deze voorraden omgaan om onze omgeving niet onnodig te belasten en dit natuurlijk kapitaal ook voor toekomstige generaties beschikbaar te houden.
Nationale Grondwater Reserves (NGRs) zijn belangrijk voor de lange termijn drinkwatervoorziening van Nederland. TNO en Deltares maken op dit moment een overzicht van de grondwatervoorraden die potentieel geschikt zijn als NGRs.
Wat is een nationale grondwaterreserve?
De komende decennia wordt een groeiende vraag naar drinkwater verwacht. Om ook in de toekomst aan de drinkwatervraag te kunnen blijven voldoen, hebben provincies Aanvullende Strategische Voorraden (ASVs) aangewezen. Dit zijn gebieden die ingezet kunnen worden om nieuwe winningen voor drinkwater te ontwikkelen waarbij rekening is gehouden met ontwikkelingen in de drinkwatervraag tot ca. 2040.
NGRs zijn aanvullend op het huidige grondwaterbeschermingsbeleid en de ASVs. Het zijn diepe schone zoete en brakke grondwatervoorraden die als natuurlijk kapitaal dienen. NGRs kunnen in de toekomst mogelijk ingezet worden in geval van grootschalige en meerjarige crisissituaties waarbij de huidige bronnen onbruikbaar of ontoereikend zijn. In de verre toekomst kunnen NGRs mogelijk ook ingezet worden ten behoeve van de structurele drinkwatervoorziening. Dit concept van Nationale Grondwater Reserves is in de Nota Drinkwater (2014) geïntroduceerd. In de Structuurvisie Ondergrond (2018) is een kaartje opgenomen met potentiele NGRs en is de opdracht geformuleerd om de NGR’s in 3D te karteren, begrenzen en tot beschermingsbeleid te komen.
In 2022 is een eerste rapport gepubliceerd door Deltares en RIVM met een onderbouwing van de noodzaak voor aanwijzing en mogelijke omvang van NGRs.
Drie aspecten zijn uitgewerkt:
- De structurele behoefte aan grondwater voor de drinkwaterbereiding voor de periode tot circa 2100,
- De behoefte aan grondwater voor de drinkwaterbereiding in geval van zeergrootschalige en langdurige calamiteiten en
- Argumenten voor het belang van behoud van het natuurlijk kapitaal aan grondwater.
Hoe bepaal je wat een potentiële grondwaterreserve is?
Vanaf begin 2022 voeren Deltares en TNO een driedimensionale kartering uit van grondwatervoorraden in de ondergrond van Nederland die in potentie geschikt zijn als NGR. Daarin wordt onder andere de geologische opbouw, de zoet-brak-zout grensvlakken en het ouderdom van het grondwater bekeken. Naast de 3D kartering wordt ook een inventarisatie gemaakt van huidig gebruik van die grondwatervoorraden en van (mogelijk toekomstig) reserveringen waarmee rekening gehouden moet worden bij de begrenzing van de NGRs en/of bij de ontwikkeling van eventueel beleid om de NGRs te beschermen. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om gebieden die in het kader van de energietransitie mogelijkheden bieden om geothermie te ontwikkelen.
Omdat het grondwatersysteem een dynamisch systeem is, kijken we ook naar de invloed van lange termijn ontwikkelingen op het grondwatersysteem (tijdshorizon 2100). We onderzoeken in hoeverre die ontwikkelingen invloed kunnen hebben op de begrenzing van de NGRs. Voorbeelden zijn:
- uitbreidingen in grondwateronttrekkingen (drinkwatervraag)
- lange termijn effecten van (beëindigen van) bruinkoolwinning
- klimaatscenario‘s, zeespiegelstijging, bodemdaling
- inrichting en landgebruik
- autonome verzilting
In 2023 zal ook een analyse uitgevoerd worden naar de winbaarheid van deze grondwatervoorraden en wordt er ook gekeken naar mogelijke andere grondwatervoorraden zoals kwelwater uit polders of grondwater onder het IJsselmeergebied. Het is van belang om een beeld te hebben van deze alternatieve bronnen, omdat hiermee de mogelijk toekomstige inzet van NGR beperkt kan worden.
De verschillenden onderdelen van dit project moeten eind 2023/begin 2024 leiden tot een advies voor begrenzing van NGRs en een advies ten aanzien van bescherming van die reserves. Het Rijk zal een evenwichtige afweging moeten maken tussen de belangen van de drinkwatervoorziening en andere belangen zoals het gebruik van de ondergrond voor onze energievoorziening.
Brede klankbordgroep deelt kennis en feedback
Deltares en TNO voeren deze onderzoeken uit in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Een brede klankbordgroep wordt regelmatig betrokken om kennis te delen en feedback te geven op de resultaten. Deze groep bestaat onder andere uit vertegenwoordigers van elke provincie, elk drinkwaterbedrijf, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, ministerie van Economische Zaken, Staatstoezicht op de Mijnen, ministerie van Binnenlandse Zaken, de bodemenergie en geothermie sector en koepelorganisaties zoals VNG, UvW, IPO en Vewin.
