Jaarlijks al honderden natuurbranden in Nederland
Nederland telt honderden natuurbranden per jaar, vaak klein, maar met mogelijk grote gevolgen. Een groep onderzoekers onder leiding van Wageningen University & Research en natuurbrandexperts van Deltares, Brandweer Nederland, en het Spaanse bedrijf Technosylva heeft voor het eerst sinds 1994, toen er gestopt is met officiële registratie, een overzicht gemaakt van de cijfers en impact van natuurbranden in Nederland.
Download de onderzoeksresultaten
Officiële registratie van natuurbranden in Nederland zou volgens de experts weer structureel moeten gebeuren: ‘Om ons aan te passen aan een toekomst met natuurbranden is het essentieel om data over de gebeurtenissen en gevolgen in beeld te brengen’, zegt Margreet van Marle expert natuurbranden en klimaatbestendigheid.
Over de periode van 2017 – 2022, hebben de experts 3667 natuurbranden gemeten in Nederland. Jaarlijks verbrandt gemiddeld een oppervlak van 405 hectare. Natuurbranden komen vaker voor op de heide dan in het bos, en het meeste in de lente en in droge zomers, zoals in 2018 en 2022. Bijna alle branden ontstaan, bewust of onbewust, door menselijk handelen. Opvallend is dat de meeste branden beginnen op zondag. Jaarlijks worden de kosten voor brandbestrijding en -herstel geschat op zo’n 2,7 miljoen euro.
Slechts 0,2% van natuurbranden opgemerkt
Veruit de meeste branden zijn klein, zeker in vergelijking met zuidelijke landen zoals Spanje, Portugal en Griekenland. Zo klein zelfs, dat ze buiten beeld blijven van de satellieten die gebruikt worden voor internationale overzichten. ‘Dit wil echter niet zeggen dat ze er niet zijn’, zegt Cathelijne Stoof, natuurbrandexpert van WUR. Satellieten ‘zien’ natuurbranden van 30 hectare en groter, terwijl de gemiddelde grootte van een natuurbrand in Nederland 1,5 hectare is. Hierdoor komt slechts 0,2% van alle natuurbranden in Nederland in de Europese satellietdatabase terecht. Veel landen vullen deze database aan met gegevens aan vanaf de grond. Nederland doet dit niet. ‘Het aantal natuurbranden in ons land wordt daarom sterk onderschat, terwijl onze analyse van recente vuurgeschiedenis laat zien dat ze wel voor uitdagingen en problemen kunnen zorgen,’ aldus Stoof.
Weinig bewustzijn
Om tot een onderbouwd handelingsperspectief te komen aan overheden, brandweer en terreinbeheerders moet er kwantitatief geduid kunnen worden wat de gevolgen zijn van natuurbranden. Om meer inzicht te krijgen in de gevolgen van natuurbranden in Nederland, zijn de natuurbrandexperts verder teruggegaan in de tijd. Ze vonden tal van voorbeelden van brandweermensen die moesten vluchten voor hun leven, huizen die verbrand zijn, evacuaties van dorpen, verzorgingstehuizen, campings, en zelfs gevangenissen. Sinds 1833 zijn er zelfs 31 mensen door natuurbranden overleden, voor het laatst in 2021.
Ook laat onderzoek over de uitval van hoofdwegen zien dat alleen al door bermbranden op dit moment een aantal ton euro per jaar aan herstel en stremmingskosten kan ontstaan. De verwachting is dat de maatschappelijke kosten onder invloed van klimaatverandering snel zullen toenemen. We kunnen daarop anticiperen met meer kennis over natuurbrandrisico’s (inclusief het kwantificeren van de oorzaken en gevolgen) om hiermee tot een onderbouwd handelingsperspectief te komen.
We leven in een dichtbevolkt land met weinig bewustzijn en voorbereiding. Elke brand kan een uitdaging zijn, maar blijft een incident totdat je structureel gegevens gaat verzamelen. Pas dan zie je patronen die kunnen helpen met integraal vuurbeheer waarbij alle factoren worden aangepakt, van landschapsinrichting tot slimme brandbestrijding.
Brandstatistieken
De experts roepen op om, net als voor 1994, weer structureel gegevens te gaan verzamelen over natuurbranden. Edwin Kok van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) en de taskforce Natuurbranden zegt hierover: ‘Voor de brandweer betekent het hebben van de juiste informatie, dat we effectiever en veiliger kunnen optreden. Zolang we niet weten of het aantal branden of de intensiteit toeneemt en welke preventiemaatregelen hebben bijgedragen aan het beheersen van de brand, kunnen we onze inzet niet baseren op kennis.'
Van Marle: ‘Om ons aan te passen aan een toekomst met natuurbranden is het essentieel om de gevolgen goed in beeld te hebben. Denk hierbij aan gezondheidsrisico’s, evacuaties en uitval van vitale functies. Op dit moment is dat vaak onbekend. Het monitoren en goed documenteren van de branden is nodig om dit wel goed te kunnen. Ook kunnen we leren van lessen geleerd vanuit overstromingsrisico.’
