Overstromingen in Valkenburg lastig te voorkomen; grensoverschrijdend beheer- en meetplan nodig
Expert(s) |
Kymo Slager
|
Jaap Kwadijk
In hoeverre kunnen we in de toekomst overstromingen zoals van de rivier de Geul in Valkenburg in 2021 voorkomen? Maatregelen om water bovenstrooms (ook in België) langer vast te houden kunnen de schade enigszins beperken, maar zijn te weinig effectief om extreme overstromingen in Valkenburg te voorkomen. Dat is een van de conclusies van een korte verkennende studie van kennisinstituut Deltares, in samenwerking met onderzoekers van de TU Delft en van universiteiten uit België, Duitsland en Luxemburg, in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
Zware regenval
Aanleiding voor het onderzoek zijn de overstromingen in Zuid-Limburg van juli 2021. Door zware en aanhoudende regenval steeg het water van de rivier de Geul binnen korte tijd tot een recordhoogte. In Valkenburg en omgeving trad de rivier op verschillende plekken buiten haar oevers met grote schade aan huizen en bedrijven tot gevolg. De onderzoekers brachten nauwkeurig in kaart hoe het internationale stroomgebied van de Geul eruitziet, welke gevolgen zware regenval hierop heeft en welke gebieden tijdens de overstroming van juli 2021 onder water kwamen te staan. Ook onderzochten ze de effecten van verschillende potentiële maatregelen.
Ontwikkeling van bos
“Het natuurlijke karakter van het Geul-stroomgebied zorgde er in juli 2021 al voor dat er regenwater in de bodem en in het stroomdal kon worden geborgen. Dit heeft gezorgd voor een zekere reductie van het extreme hoogwater. Er zijn veel maatregelen mogelijk die zorgen voor minder hoogwater in Valkenburg, zoals water bovenstrooms langer vasthouden, door bijvoorbeeld bebossing van hellingen en rivierdalen, het aanleggen van regenwaterbekkens, of het vertragen van regenwaterafvoer uit bebouwd gebied. Maar helaas is dit positieve effect te klein om dit soort extreme overstromingen in Valkenburg volledig te voorkomen”, vertelt onderzoeksleider Jaap Kwadijk van Deltares. “Verdere ontwikkeling van bos in overstromingsvlaktes – zeker in de brede Nederlandse delen – kan vooral helpen. Maar de aanpassingen in het landschap die we hebben onderzocht zijn heel grootschalig, daarmee erg ingrijpend en kosten bovendien veel tijd voordat ze gerealiseerd zijn. Toch moeten ze niet worden afgeschreven, want bij minder extreme regen kunnen ze wellicht wel het hoogwater beperken.” Daarnaast zijn veel van dit soort maatregelen bevorderlijk voor droogte- en natuurbeheer.
Aanbevelingen
Verder komen de onderzoekers met de volgende aanbevelingen:
- Maak een grensoverschrijdend beheerprogramma voor de Geul in nauw overleg met de inwoners. Denk aan het opnemen van maatregelen die op de korte termijn eenvoudig zijn uit te voeren: verbetering van het meetnet en het waarschuwingssysteem, een goede (schade-)regeling voor herstel, inzetten op lokale bescherming en aanpassingen aan gebouwen. Overweeg ook maatregelen voor de langere termijn; zorg dat water zo veel mogelijk wordt vertraagd tot onderaan de hellingen en in de beek, zonder dat dit op die locaties zelf tot wateroverlast leidt.
- Investeer in internationale samenwerking om van de Geul een living-lab te maken; zo kunnen we samen het bodem- en watersysteem beter begrijpen en de effectiviteit van maatregelen goed monitoren.
Beleidstafel Hoogwater en Wateroverlast
Deze verkennende studie, genaamd ‘Rapid assessment study on the Geul river basin: Screening of flood reduction measures’, is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en is in het kader van de beleidstafel wateroverlast en hoogwater. Deze beleidstafel zal eind dit jaar het eindadvies opleveren.
