‘Sponswerking’ als voorbeeld voor Nature-based Solutions

Nature-based Solutions

Nu Europa twee keer zo snel opwarmt als het wereldwijde gemiddelde, worden we geconfronteerd met steeds extremere weersomstandigheden. Sinds 1980 zijn er meer dan 1.500 overstromingen in Europa geweest met meer dan 4.300 doden en €170 miljard aan economische schade.

De toekomstige impact van overstromingen en droogtes hangt af van de conditie van Europese landschappen en hun natuurlijke capaciteit om water vast te kunnen houden, vergelijkbaar met een ‘spons’. Nature-based Solutions die deze zogenaamde ‘spons’-werking van landschappen verbeteren, kunnen een duurzame oplossing zijn voor klimaatbestendigheid, maar grote obstakels staan hun brede toepassing nog steeds in de weg.

SpongeWorks

Om dit te veranderen, is op 1 september het project ‘SpongeWorks: Co-creating and upscaling Sponge Landscapes by Working with Natural Water Retention and Sustainable Management’ van start gegaan. Het project loopt van 2024 tot 2028, kost €15 miljoen en wordt gefinancierd door het Horizon programma van de EU. Het wordt gecoördineerd door de Leibniz Universiteit Hannover in Duitsland en door Deltares.

Christian Albert van de Leibniz Universiteit Hannover en projectcoördinator: ‘SpongeWorks kan grootschalige veranderingen versnellen om de veerkracht van onderling verbonden grondwater-, bodem- en oppervlaktewatersystemen op landschapsniveau te vergroten.’

Praktische implementatie

SpongeWorks gaat wetenschappelijke kennis en praktische implementatie in drie grootschalige pilot-stroomgebieden toepassen: de Lèze in Frankrijk, Pinios in Griekenland en de Vecht, een stroomgebied tussen de Nederlandse en Duitse grens.

De ‘sponsmaatregelen’ die worden ingezet, kunnen variëren van verschillende soorten landbouw- en bredere onderhoudsmaatregelen, het aanleggen van heggen, bufferstroken en infiltratiepoelen, tot het herstellen van rivieren en veengebieden en het opnieuw onder water zetten van bossen en graslanden.

De rol van Deltares is vooral gericht op het vertalen van wetenschappelijke kennis naar praktische implementatie. Dit sluit goed aan bij onze positie van mede-coördinator van het Horizon Europe SpongeScapes-project, dat wetenschappelijk bewijs verzamelt voor het functioneren van deze maatregelen in verschillende Europese landschappen en hydrometeorologische omstandigheden.

Door het effect van deze maatregelen binnen een bredere landschapscontext te laten zien in de drie SpongeWorks-pilot gebieden, willen we andere Europese regio’s inspireren en de mogelijkheid bieden om ook Nature-based Solutions in te voeren voor een betere klimaatbestendigheid.

Ellis Penning, expert op het gebied van Nature-based Solutions en aquatische ecologie bij Deltares en projectcoördinator

Deltares gaat nauw samenwerken met een aantal partners, waaronder het waterschap Vechtstromen, de Universiteit Twente, lokale partners in Duitsland en andere belanghebbenden. In de pilot bij de Vecht zal ons werk vooral gericht zijn op het vergroten van de sponswerking van het stroomgebied en de effecten van Nature-based Solutions om deze te verbeteren of te herstellen om overstromingen en droogtes te beperken.

Deltares zal ook de impact bestuderen van maatregelen die zowel stroomopwaarts als stroomafwaarts worden gedaan om uitdagingen aan te pakken zoals het effect van droogte en overstromingen op de waterkwaliteit, de lokale ecologie en sociaaleconomische aspecten.

Robuust bewijs

SpongeWorks gaat 19 verschillende sponsmaatregelen implementeren verspreid over gebieden van 4.000 hectare land, 47 kilometer rivier en 22 kilometer heggen. Hierbij zijn meer dan 800 individuele landbouwpercelen betrokken. Projectpartners gaan nauw samenwerken met lokale besluitvormers, experts en mensen uit de praktijk om samen technische, sociaaleconomische, financiële en governance-aspecten te beoordelen.

Door gestandaardiseerde en systematische monitoring van bodem, waterhoeveelheid en -kwaliteit, biodiversiteit en sociaaleconomische impact, wil SpongeWorks robuust bewijs leveren op gebied van effectiviteit, bijkomende voordelen en afwegingen en de sociaaleconomische duurzaamheid van deze maatregelen. Het project gaat ook actief de uitrol van sponsstrategieën ondersteunen in nog eens 8 vergelijkbare regio’s in Europa.

Kernvragen

Het project zal ook kernvragen aanpakken van de opschaling van Nature-based Solutions en natuurlijke waterretentiemaatregelen in heel Europa, waaronder:

• Welke maatregelen zijn het meest effectief als het gaat om verhoogde veerkracht, kosten/batenverhouding en een makkelijke implementatie?
• Wat zijn de voorwaarden voor economische levensvatbaarheid en voldoende financiering?
• Hoe kunnen actieplannen en roadmaps gezamenlijk worden ontwikkeld voor de implementatie van sponsstrategieën op landschapsniveau?
• Welke politieke en sociale betrokkenheidsprocessen helpen om ervoor te zorgen dat belanghebbenden deze oplossingen effectief co-creëren en mede-eigenaar worden?
• Hoe kan een bredere uitrol met succes worden bereikt in diverse Europese regio’s?

Consortium

Het SpongeWorks-consortium kan dit ambitieuze project met een unieke samenstelling van 28 consortiumpartners en de steun van ten minste 23 kennispartners uitvoeren. In het consortium zitten partners met praktische ervaring, belangrijke lokale vertegenwoordigers uit de landbouw- en milieuorganisaties en toonaangevende Europese onderzoeksinstellingen en universiteiten op relevante gebieden. In ieder pilot-stroomgebied worden de activiteiten uitgevoerd door partners van autoriteiten, land- en waterbeheerorganisaties, landbouworganisaties, stichtingen, netwerken, MKB’s en NGO’s.