Verbreding beoordelingskader rivierenbeleid
Expert(s) |
Sien Kok
|
Tom Buijse
De grote rivieren die door Nederland stromen, beïnvloeden in belangrijke mate onze natuur, cultuur, economie, voedsel- en watervoorziening. Om de effecten van ons rivier- en uiterwaardenbeheer op deze zogenoemde ecosysteemdiensten te kwantificeren, is een breder beoordelingskader ontwikkeld door Sien Kok, onderzoeker bij Deltares en WUR. Dit deed zij als onderdeel van haar promotieonderzoek via het Europese project MERLIN, dat natuurherstel van rivieren stimuleert.
Het project MERLIN is geïnitieerd vanuit de Green Deal-ambities van de Europese Unie. Het project kijkt waar en hoe herstel van zoetwaterecosystemen voor zowel mens als natuur in Europa nodig en mogelijk is. Dit zou een belangrijke bijdrage leveren aan het herstel van biodiversiteit en bescherming van ecosysteemdiensten. Ecosysteemdiensten zijn voordelen die mensen hebben van een gezond ecosysteem, bijvoorbeeld zoetwatervoorziening of als kraamkamer voor vissen en kustbescherming.
Behoefte aan breder beoordelingskader
Nederland is onderdeel van vier internationale stroomgebieden van de rivieren Rijn, Maas, Schelde en Eems. Na het Ruimte voor de Rivier-programma van begin deze eeuw wordt er nu gewerkt aan de opvolger: Ruimte voor de Rivier 2.0. Er is daarbij steeds meer behoefte aan een breder beoordelingskader voor beleid en beheer van rivieren en uiterwaarden.
Onderzoeker Sien Kok: “Internationaal is het rivierbeheer vaak ingestoken vanuit één bepaald aspect, zoals overstromingsbescherming of waterkwaliteit. Maar als je maar één aspect meeneemt, mis je de effecten op - en behoeften vanuit - andere aspecten, en dat is gezien de verschillende opgaven niet handig. Daarnaast vinden we het tegenwoordig vaak waardevol ook inzicht te hebben in effecten van beleid op het welzijn van mens en natuur.”
Kok kijkt in haar paper naar ecosysteemdiensten van de Rijntakken, een stroomgebied waarin praktijkonderzoek voor het Europese MERLIN-project wordt gedaan.
De methodes die ik heb gebruikt zijn vrij goed (af)schaalbaar, maar voor een aantal diensten zou een vertaalslag naar lokale schaal nodig zijn.
Afweging van belangen
In haar paper definieert Kok dertien ecosysteemdiensten, die zij toetst aan strategieën voor rivierbeheer. Kok: “Je ziet dat hoe meer je richting herstel van uiterwaarden gaat, met een meer multifunctionele inrichting, allerlei zogenaamde ‘leverende, regulerende en culturele diensten’ beter scoren. Denk aan koolstofvastlegging, habitatdiversiteit en regionale recreatie. Dat gaat wel ten koste van landbouw in de uiterwaarden: er is altijd sprake van een afweging van belangen. Door dit in kaart te brengen, maak je de afweging transparanter en breder. Hoeveel waarde men er vervolgens aan toekent, is weliswaar nog steeds zacht, maar minder afhankelijk van sentimenten.”
Voor het opzetten van het ecosysteemraamwerk gebruikte Kok diverse modellen en onderzoeken van collega’s bij Rijkswaterstaat, WUR en Deltares.
Integraal rivierbeheer
De onderzoeksresultaten dragen bij aan de formulering van en communicatie over natuurherstel en integraal rivierbeheer in Nederland en Europa. De kwantificering van (verschillen in) levering van ecosysteemdiensten is daarbij een eerste stap in verbreding van het beoordelingskader. Lopend onderzoek richt zich op het inzichtelijk maken van de monetaire waarde. Kok: “Het uitdrukken van deze zachtere, maatschappelijke baten in geld is belangrijk voor de kosten-batenanalyse, een gangbaar instrument in onze beleidsontwikkeling.”
Over toepassing van het beoordelingskader in specifieke uiterwaardprojecten, bijvoorbeeld in de toekomst voor projecten als Ruimte voor de Rivier 2.0 of de Programmatische Aanpak Grote Wateren, zegt Kok: “De methodes die ik heb gebruikt zijn vrij goed (af)schaalbaar, maar voor een aantal diensten zou een vertaalslag naar lokale schaal nodig zijn. Het Duitse handboek voor het kwantificeren van ecosysteemdiensten biedt goede voorbeelden van hoe dat pragmatisch is aan te pakken, maar dit zou moeten worden uitgewerkt voor onze context.”
Deltares-expert Tom Buijse voegt toe: "De kwaliteit van zoetwaterecosystemen en hun biodiversiteit staan in Europa zwaar onder druk. Het MERLIN-project genereert kennis en praktijkvoorbeelden hoe het herstel wezenlijk opgeschaald kan worden. Hierin staan een stroomgebied benadering en het op grote schaal toepassen van Nature-based Solutions centraal. Op deze wijze kunnen zowel biodiversiteit en een breed spectrum van ecosysteemdiensten worden verbeterd."
