Verzilting in Zeeland

Zeeuwse eilanden hebben geen grote rivieren die zoet water aanvoeren. In droge periodes is er al snel een zoetwatertekort. Door data te verzamelen en toegankelijk te maken, kennis te delen en innovaties te monitoren, werkt Deltares samen met Zeeland aan (innovatieve) oplossingen voor verzilting.

Beelden die voor bewustwording zorgen en kennis delen

De verdeling van zout, brak en zoet grondwater in Zeeland is in 2014 en 2015 in beeld gebracht door met een helikopter elektromagnetische stralen naar de bodem te sturen. Door het verschil in dichtheid van het water ontstaat een beeld waarmee belanghebbenden nu en in de toekomst beslissingen kunnen nemen over maatregelen. De kaart toont hoe zout het grondwater nu echt is en op welke plekken, en laat zien waar zoetwatervoorraden in de ondergrond nog te vergroten zijn. Bijvoorbeeld bij drinkwaterwinning in de duinen. Ook is dit belangrijke data om voorspellende modellen mee te voeden.

Deze beelden en gegevens dienden de afgelopen 10 jaar als vliegwiel voor beleid en regelgeving, maar ook als de basis voor nieuw onderzoek. Het inspireerde andere kustprovincies en waterschappen om hun ondergrondse voorraad in kaart te brengen. Dat doen ze in het onderzoek FRESHEM NL, waarbij er nogmaals over Zeeland wordt gevlogen. Een mooie kans om de veranderingen in de tijd vast te leggen.

Niet alleen vanuit de helikopter houdt Deltares zoet water in de gaten, maar ook ondergronds. We leggen samen met Provincie Zeeland en Waterschap Scheldestromen op 40 plekken speciale kabels neer die via sensoren de hoeveelheid zoet water meten. Alle kennis die we opdoen is input voor een nieuw grondwatermodel voor Zeeland.

Vanuit het Deltaprogramma Zoet Water gebruiken we de regioscan zoetwatermaatregelen en passen zo onze kennis toe in diverse Zeeuwse studies. Het is belangrijk om in kustgebieden en op eilanden van elkaar te leren, onze kennis te delen en samen te werken in proeven. Daarom neemt Deltares het initiatief voor een Kenniscluster Verzilting.

Poten in de klei

Om ook heel lokaal oplossingen te vinden en te monitoren, werkt Deltares met veel partijen samen. We staan letterlijk met elkaar met de poten in de klei. Oplossingen die in Zeeland zijn of worden getest zijn bijvoorbeeld het infiltreren van zoet oppervlaktewater in kreekruggen, het toepassen van peil gestuurde en verdiepte drainage en een kwelscherm om zoetwaterbellen te beschermen.

Naast het testen en monitoren van innovaties, volgen we ook de aanpassingen in het watersysteem. Wat gebeurt er met het grondwater als een gebied wordt teruggegeven aan de natuur, zoals bij de Hedwigepolder. Wordt het grondwater zoeter of brakker? Informatie die allereerst belangrijk is voor de directe omgeving, maar ook nieuwe kennis oplevert over de effecten van deze aanpassingen.

We merken iedere dag weer dat met de kennis die we delen, de bereidheid bij de inwoners van Zeeland om mee te denken en werken groot is.

Vince Kaandorp, expert grondwatermanagement en werkt aan diverse Zeeuwse projecten

Verzilting voorkomen bij Kanaal Gent Terneuzen

Ook door de mens gemaakte economische belangrijke verbindingen zoals het kanaal Gent Terneuzen, een 32 km lange verbindingen tussen Nederland en België brengt zout het land binnen. Straks kunnen grotere (Panamaformaat) en ook meer schepen doorvaren tot aan de haven van Gent. In onze schaalmodellen testte we een oplossing voor het tegengaan van zout door de sluizen. Met drempels en een zoutvang met spuikanaal wordt het zoute water tegengehouden of teruggevoerd. Ook werd gekeken naar de schuttijden in de grotere sluis, want ook daarmee kun je verzilting beperken.

Zelf zoet-zout meten met een app

Boeren in Zeeland meten zelf ook zoutgehaltes met een EC-meter (zoutgehalte in een oplossing) en een speciale app. Met de Aquality app met kennis van Deltares en verder ontwikkeld met IBM, kan het zoutgehalte in sloten worden gemeten en worden gedeeld. Dat geeft niet alleen boeren, maar ook waterbeheerders informatie. Kunnen gewassen nog met water uit de sloot worden besproeid, of moeten we andere maatregelen treffen? Zo brengen we onze kennis dichterbij.

Een eigen Deltaplan

Zeeland heeft een eigen Deltaplan. Het Zeeuws Deltaplan Zoet Water is een uitwerking van het nationale Deltaprogramma en heeft als doelstelling: Zeeland is in 2050 weerbaar tegen zoetwatertekorten. Goede monitoring, bewustwording en innovaties moeten dat mogelijk maken.

Nederland heeft lang geïnvesteerd in het beschermen van kustprovincies tegen overstromingen van het land door de zee. Onze Deltawerken zijn hierom internationaal bekend. Nu komt het zoute water van onderaf en het daar aanwezige zoete water raakt eerder op. Onder de grond is er daarom nog werk te doen.