Water en bodem sturend
Als ons huidige water- en bodemsysteem een elastiek zou zijn, dan wordt het zo vaak en zo ver uitgetrokken, dat de rek er nagenoeg uit is. In onze fysieke leefomgeving lijken de belangen van publieke en private ruimtevragers voor wonen, werken en leven het te winnen van ons vermogen om de veerkracht en vitaliteit van het water- en bodemsysteem te herstellen, te beschermen en beter te gebruiken.
Het laatste is urgent, want water en bodem zijn van oudsher onze natuurlijke leverancier van schoon drinkwater, vruchtbare landbouwgrond, broodnodig groen en schone lucht. Tegelijkertijd is in de run op beschikbare ruimte het einde nog niet in zicht. Ingrepen zijn nodig om te kunnen voorzien in voldoende woningen, de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan en voor het versnellen van energie- en landbouwtransities.
Reden voor de rijksoverheid om Water en Bodem Sturend (WBS) te maken bij keuzes over onze fysieke leefomgeving. Dat betekent dat we bij het maken van plannen voor nieuwe huizen, wegen en andere ruimtelijke beslissingen altijd rekening moeten houden met het aanwezige water- en bodemsysteem.
Deze noodzaak onderstreept Deltares. Ons essay Op Waterbasis, een pleidooi voor ruimtelijke planning die meer dan voorheen gebaseerd is op kennis van water en ondergrond, ging daaraan vooraf.
Drie aspecten van Water en Bodem Sturend
Met de kans om water en bodem nu daadwerkelijk sturend te maken, kunnen wij als kennisinstituut informatie en inzichten geven in wat dit voor de draagkracht en vitaliteit van het water- en bodemsysteem betekent. En, als je het omdraait, wat ditzelfde systeem aan kansen en randvoorwaarden biedt. De inzichten strekken zich ook uit tot wat niet kan, want niet alles kan overal, op dezelfde plaats of tegelijkertijd.
Onze benadering van WBS richt zich op drie aspecten: herstel van de conditie van ons water- en bodemsysteem, inzichtelijk maken maken welk landgebruik waar passend is en hoe je dat landgebruik vorm kunt geven om een duurzaam en veerkrachtig water- en bodemsysteem te creëren of behouden:
- Herstellen conditie: het water- en bodemsysteem moet weer in goede conditie worden gebracht, zodat het systeem veerkrachtiger wordt en schokken beter kan opvangen. Daardoor wordt de rek van het systeem behouden in plaats van dat we de grenzen verder opzoeken tot het elastiek knapt.
- Afstemmen landgebruik: de ruimtelijke ordening van nieuwe en bestaande functies moet beter worden afgestemd op de mogelijkheden en onmogelijkheden en de draagkracht van het water- en bodemsysteem. We onderzoeken welk landgebruik het beste past bij de grenzen en kansen van het water- en bodemsysteem en hoe bestaand landgebruik getransformeerd kan worden op basis van het lokale water- en bodemsysteem.
- Verbeteren inrichting: tot slot richten we ons op hoe je verschillende landgebruiksfuncties kunt ontwerpen zodat ze geen schade veroorzaken of zelfs bijdragen aan een duurzaam veerkrachtig water- en bodemsysteem. Dit gaat bijvoorbeeld over manieren van bouwen.
Zo helpen we overheden, kennispartners en marktpartijen om de juiste beslissingen te nemen die de draagkracht van water en bodem herstellen, beschermen en beter benut. Deltares kan hieraan bijdragen, door onder meer:
- Begrip van water- en bodemsystemen en hoe de interacties met gebruiksfuncties werken. We weten wat het vraagt (eisen, randvoorwaarden) en hoe het reageert (effecten op ingrepen).
- Methoden om te kunnen anticiperen op de toekomst (scenario’s) en effecten in beeld te brengen (modellen, dashboards, blokkendozen).
- Kennis van processen en de governance-omgeving (bestuurskunde en instituties, planningsprocessen, beleid- en wetgeving).
- Instrumentarium om kennis in praktijk en beleid te kunnen laten landen (science policy practice interaction): ontwerpend onderzoek, adaptatie-transitiepaden, scenario-analyse, ondersteuning met data, kaarten/informatie.
- Netwerken en links met andere relevante expertises en organisaties van belang voor (landgebruik)functies die een relatie hebben met water en bodem (kenniscoalitie).
Waar we specifieke en benodigde kennis niet of minder in huis hebben, werken we samen en weten we bij welke kennispartners we die kunnen vinden, wat er nodig is en hoe deze in te zetten. Voorbeelden zijn weer- en klimaatscenario’s van het KNMI, landbouw, biodiversiteit en ecologiekennis van het WUR en ruimtelijke en economische scenario’s van het PBL.
Kenniscoalitiepartners
We ondersteunen ministeries met beleids- en structurerende keuzes. Op regionaal niveau werken we samen met provincies en waterschappen en ontwikkelen we de benodigde kennis over water en bodem sturend voor hun plannen en beleid. We ondersteunen hun gebiedsprocessen en de ruimtelijke keuzes met kennis én we zetten in op ‘capacity building’.
Op lokaal niveau komen we graag in contact met overheden die partner zijn in pilots van meerdere partijen of deel uitmaken van georganiseerde kennisschakelpunten, zoals regio- of citydeals. Ingenieursbureaus en andere marktpartijen kunnen we van dienst zijn bij toepassing van kennis in water en bodem sturend.
