Laag grondwaterpeil bedreigt funderingen
Naar schatting zijn er in Nederland 750.000-1.000.000 panden op een fundering van houten palen of op staal. Deze funderingen zijn gevoelig voor bodemdaling en lage grondwaterstanden en daarmee voor droogte. Hierdoor ontstaat schade aan houten en ondiepe funderingen. Maar ook aan muren en kozijnen door verzakking van funderingen. Voor een huiseigenaar levert dit een onverzekerde schadepost op voor reparatie, die soms kan oplopen tot 120.000 euro.
Het merendeel van de eigenaren in gebieden met een laag grondwaterpeil moet rekening houden met een onverzekerd schadebedrag van tussen de 500 en 10.000 euro. Dit onderzoek 'Impact droogte op funderingen' verrichtte Deltares, in opdracht van het Verbond van Verzekeraars. Het Verbond pleit voor vervolgonderzoek naar preventiemaatregelen tegen de schade, de kosten daarvan en het inventariseren van andere belangen. Op basis van de uitkomsten moeten politieke keuzes worden gemaakt op het gebied van waterpeil, landinrichting en beschikbare budgetten.
Grondwaterstand
Voor de ondiepe funderingen die rusten op grondlagen bedraagt de totale schade tot 2050 in Nederland maximaal 39 miljard euro. Door toename van droogte bij klimaatverandering kan dit bedrag toenemen met maximaal 15 miljard euro. Verzekeraars dekken schade aan funderingen van een huis als gevolg van droogte niet, omdat het niet gaat om een ‘onzeker voorval’. De schade die is ontstaan door jarenlange lage grondwaterstand is immers geen onvoorziene gebeurtenis.
Afgelopen jaar zijn eerste stappen gezet om het risico op funderingsschade door paalrot en verschilzetting in Nederland in kaart te brengen. Deltares ontwikkelde een systematische methode voor risicoanalyse van paalrot en verschilzetting van panden op staal. Deze methodiek, samen met beschikbare data over bodemdaling, opbouw van de ondergrond, grondwaterstanden, gebouwgegevens en expertschattingen, vormt de basis van een nieuwe quickscan ‘risico op funderingsproblematiek‘.
‘We laten zien dat het echt een landelijk probleem is, niet alleen in de paar gemeenten waar al decennialang problemen bekend zijn’, zegt onderzoeker Sien Kok van Deltares, die met dit onderzoek een voorzichtig eerste beeld wil schetsen over de gevolgen van klimaatverandering voor funderingen.
Grondig onderzoek nodig
Door schaalvergroting zijn agrarische bedrijven en hun toeleveranciers in de loop der jaren steeds grotere en zwaardere landbouwmachines gaan gebruiken. De grondwaterstand wordt met opzet laag gehouden om te voorzien in droge en stevige grond die deze zware machines kan dragen. Daarnaast kan in stedelijke gebieden de bodem dalen vanwege het gewicht van de bebouwing. Ter voorkoming van lokale wateroverlast wordt het waterpeil laag gehouden. In veelal verouderde woonwijken gaat de reparatie van funderingen en woningschade tot enorme kosten leiden, bovenop de investeringen voor verduurzaming.
Daarom moet er een heldere afweging komen tussen de kosten voor reparatie, het voorkomen van extra schade aan de woningen en een andere inrichting van de omgeving. Ook de samenhang met natuurbeleid, agrarische belangen, kansen in energietransitie en stedelijke vernieuwing zou aan bod moeten komen in de afweging. Het Verbond gaat daarom in gesprek met organisaties van belanghebbenden voor het opzetten van een grondig onderzoek dat de basis moet vormen voor een zuivere afweging van de verschillende belangen.
Paalrot en ondiepe funderingen
Tot de jaren ’70 is in Nederland op klei – en veengronden gebruik gemaakt van ondiepe (op staal) funderingen op staal en houten paalfunderingen. Deze funderingen zijn gevoelig voor beschadiging als gevolg van zetting en lage grondwaterstanden. Hoewel het om veelal trage processen gaat, kan er versneld schade ontstaan bij een plotselinge grondwaterverlaging of zetting door werkzaamheden. Ook een droger klimaat kan funderingsproblematiek door sterkere bodemdaling en lagere grondwaterstanden in gang zetten of versnellen.
