TRANS2 voor toekomstbestendigere vaarwegen
Transport over water staat voor grote uitdagingen, onder andere geopolitieke instabiliteit, krapte op de arbeidsmarkt, de energietransitie (verduurzaming), de stikstofcrisis en technologische ontwikkelingen houden de sector bezig. Ook veroorzaken verouderde bruggen en sluizen en langere perioden van laag- of hoogwater regelmatig vertraging. Om het transport over water robuuster en toekomstbestendiger te maken, werkt Deltares in TRANS2 samen met 15 partners aan klimaatadaptieve oplossingen voor de binnenvaart. Het doel is de binnenvaart meer opties te geven voor aanpassing aan een veranderend klimaat.
Robuust transportsysteem
Veroudering en onderhoud van infrastructuur - zoals sluizen en bruggen - veroorzaakt regelmatig stremmingen. Ook zijn er steeds meer beperkingen in de transportcapaciteit van de binnenvaart door periodes van extreem laagwater, zoals in 2018 en 2022, maar ook door hoogwater, hitte en extreem weer. Het vrachtvervoer kan zich hier niet ad hoc op aanpassen, met soms grote schade als gevolg.
Als de overstap naar een ander vervoermiddel toch wordt gemaakt, bijvoorbeeld transport over de weg, dan keert het transport daarna niet altijd terug naar het water, en dat is in strijd met de (Europese) beleidsafspraken. De ontwikkelingen en ervaringen in de afgelopen jaren laten zien dat er nu behoefte is aan een robuust, betrouwbaar en efficiënt transportsysteem.
"Transport van goederen over water is een zeer schone en, door de grote volumes, onmisbare modaliteit. Dit transport blijft ook in de toekomst nog nodig en kan niet allemaal over de weg of spoor. Tegelijkertijd staan we nu voor complexe uitdagingen: zeespiegelstijging, hoogwater, bodemerosie, zoetwaterbeschikbaarheid, druk op de vrije ruimte, binnenvaart, biodiversiteit/natuur; alle opgaven vragen aanpassing van het watersysteem, en er moeten scherpe keuzes gemaakt worden. Ik ben het meest trots op onze verbindende rol in TRANS2, waarin we met zoveel verschillende partijen op onderwerpen echt hebben samengewerkt, met begrip voor elkaars belangen." Rolien van der Mark, expert rivierkunde en binnenvaart, Deltares.
TRANSitie voor klimaatadaptatie
TRANS2 staat voor TRANSitie naar een klimaatbestendig en duurzaam Rotterdams achterland TRANSport en richt zich vooral op klimaatadaptatie: hoe kan de binnenvaart meer grip krijgen op een veranderend klimaat? Het is duidelijk dat enkel (grote) infrastructurele aanpassingen aan het vaarwegennetwerk zoals aanleg van stuw- en sluizencomplexen, plaatsen van pompen, waterbuffering in reservoirs, aanleg van (lateraal) kanalen en het verlagen van sluisdrempels, de laagwaterproblematiek niet oplossen, want:
- De effectiviteit is beperkt (we kunnen nu eenmaal geen water maken),
- De besluitvorming en aanleg duren lang,
- De ruimtelijke inpassing is soms lastig,
- Oplossingen voor de scheepvaartfunctie conflicteren soms met andere rivierfuncties zoals hoogwaterveiligheid, stabiliteit van constructies of natuur,
- Internationale afspraken of wet- en regelgeving staan niet alles toe,
- Aanpassingen voor de vaarweg kunnen ongewenst zijn door andere opgaven.
Daarom is - naast aanpassingen in de infrastructuur en het vaarwegennetwerk - meer nodig en moeten we zoeken naar klimaatadaptieve oplossingen in de hele transportketen van de vloot, logistiek, informatievoorziening en nog breder. In TRANS2 verkennen 15 partners klimaatadaptieve oplossingen, gecoördineerd door Deltares. Het project is mede gefinancierd door TKI Deltatechnologie uit de PPS (publiek-private samenwerking) -innovatie programmasubsidie van het Ministerie van Economische Zaken en heeft een looptijd van twee jaar.
Wat heeft het opgeleverd?
Verschillende partijen zoals binnenvaartondernemers, branchevereniging, kennisinstellingen, overheid (ministerie en vaarwegbeheerder) en havenautoriteiten hebben hun kennis en ervaring bij elkaar gebracht in dit project en dat heeft onder andere het volgende opgeleverd.
- Er is verder gewerkt aan de Digital Twin Waterways (DTW) dat in meer detail scheepsbewegingen en bijbehorende activiteiten simuleert aan de hand van een vaarwegennetwerk met infrastructuur, vloot en reizen (herkomsten en bestemmingen en te vervoeren vracht) en klimaat (rivierafvoer). Deze ontwikkeling is in eerdere TKI-projecten al gestart. Hiermee kan bijvoorbeeld geschat worden hoeveel lading mee kan in een vloot aan schepen en wat de reisduur is bij een zekere afvoer.
- De basis is gelegd voor een Systeem-Dynamisch (SD) model dat op wat hoger abstractieniveau een integraal beeld creëert van het transportsysteem door het goederenvervoer over water te simuleren. De tool kan ondersteunen bij strategische besluitvorming. Het model laat bijvoorbeeld zien dat laagwaterschepen en verbetering in de vaardiepte de meest robuuste maatregel is.
- Er zijn verkennende analyses uitgevoerd naar klimaatadaptie in de binnenvaart, zoals alternatieve routering, toekomstige vlootsamenstelling en het gebruik van seizoens-voorspellingen van rivierafvoeren. Als men bijvoorbeeld een laagwaterperiode eerder ziet aankomen, kan hier eerder alvast op geanticipeerd worden waarmee de schade reduceert.
- Er is meer bewustzijn, kennis en inzicht ontstaan naar kansrijke onderwerpen voor de binnenvaart.
Partners
In TRANS2 werkt Deltares samen met Copernicos, MARIN, TU Delft, Rotterdam School of Management / Erasmus, NPRC, Danser, Koninklijke Binnenvaart Nederland, Smartport, EICB, Havenbedrijf Rotterdam, Havenbedrijf Amsterdam, Witteveen + Bos, Rijkswaterstaat en het Ministerie van IenW (Directoraat-generaal Luchtvaart en Maritieme zaken, DGLM).
