Hoe wordt bodem sturend in ruimtelijke ordening?
Expert(s) |
Linda Maring
Hoe benutten we de kansen van bodems in onze ruimtelijke ordening? In het Europese project SPADES (Spatial Planning And DEsign with Soil) staat het borgen van bodems in ruimtelijke ontwikkelingen centraal, als onderdeel van de Mission A Soil Deal for Europe. Onderzoekers gaan met deze vraag aan de slag op zeventien plekken in Europa, waarvan twee in Nederland. Deltares coördineert dit project samen met TU Delft.
Hoe de werelden van bodem en ruimtelijke ordening elkaar vinden en hoe bodem is mee te nemen in bestaande werkprocessen en afwegingskaders, staat centraal in het project SPADES. Ook wordt er door de onderzoekers gekeken hoe ruimtelijke ordening op basis van een vitaal bodem-sediment-watersysteem kan bijdragen aan diverse Europese agenda’s en doelstellingen, zoals de Bodemstrategie uit de Green Deal met de Soil Monitoring Law, Land Degradation Neutrality, No Net Land Take en Soil Health.
Vitale bodems zijn een randvoorwaarde om Europese ambities te realiseren, zoals een duurzame voedselvoorziening, biodiversiteitsherstel, leefbare steden en klimaatadaptatie. Dit kan door bodem niet alleen op de chemische kwaliteit te beoordelen, maar ook als leverancier van ecosysteemdiensten te zien. Bijvoorbeeld: Bodems bufferen effecten van klimaatverandering; zo fungeren ze als waterberging en verkoeler.
Door vooraf de eigenschappen van de bodemwatersysteem en daarmee de randvoorwaarden voor landgebruik te kennen, zijn ruimtelijke plannen in lijn te brengen met het beleid Water en Bodem Sturend. Daarvoor is het nodig de verbindingen tussen ruimtelijke professionals en bodemdeskundigen te verbeteren. We moeten elkaars taal leren spreken.
Linda Maring, expert stedelijk bodem- en ondergrondbeheer Deltares
Pilots
Handvaten ontwikkelen om bodem en water ook in de praktijk sturend te maken, is een van de onderdelen van SPADES. Hiervoor worden pilots opgezet op zowel regionaal als gemeentelijk niveau, in stedelijke en in landelijke gebieden. Lessen en inzichten uit deze pilots zullen vervolgens breed worden gedeeld.
Voorbeeld
Volgens Deltares biedt dit project kansen om naast het leren van elkaar, ook goede voorbeelden van het Nederlandse ‘verbrede’ bodembeleid in Europa te laten zien. Denk daarbij aan het project Ontwerpen met de Ondergrond van Deltares en TU Delft, en het Water Bodem Sturend-beleid waarin bodem en water nadrukkelijk als basis van elk ruimtelijk ontwerp worden genomen. Vooral dit laatste beleid is in de rest van Europa geen gemeengoed.
Belang
SPADES is een van de activiteiten van de Mission A Soil Deal for Europe. Deze missie stimuleert bewustwording, kennisontwikkeling en het bedenken van oplossingen voor herstel van de bodem en daarmee van de bodemfuncties. Doel is dat in 2030 de transitie naar vitale bodems is ingezet en dat in 2050 alle bodems in elke Europese lidstaat vitaal zijn en zo kunnen bijdragen aan welzijn en welvaart.
In SPADES werkt Deltares nauw samen met andere kennisinstellingen en netwerkorganisaties, en met gemeenten, regio’s en ministeries, om te zorgen dat de ontwikkelde kennis goed in beleid en uitvoering wordt verankerd. Deltares levert best practices aan en kaarten met bodeminformatie. Via de tools SPADES Navigator en Manual wordt een breed scala aan gereedschappen ontsloten die het werk vergemakkelijken voor zowel ontwerpers als voor bodemexperts. SPADES start in september 2024 en loopt tot augustus 2028. De Europese Unie trekt hier zeven miljoen euro voor uit.
Partners
Naast Deltares en TU Delft werken mee: Helmholtz-zentrum Fur Umweltforschung GMBH (UFZ) (DE), Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (EV ILVO) (BE), Institut National de Recherche pour l'Agriculture, l'alimentation et l'Environnement (INRAE) (FR), Universite De Lorraine (UL) (FR), Chalmers Tekniska Hogskola Ab (Chalmers) (SE), Umweltbundesamt Gesellschaft Mit Beschrankter Haftung / Environment Agency Austria (EAA) (AT), Urbanisticni Institut Republike Slovenije Javni Zavod (UIRS) (SI), Stichting Isocarp Institute Center of Urban Excellence (Isocarp) (EU), Politecnico di Milano (Polimi) (IT), Bureau de Recherches Geologiques et Minieres (BRGM) (FR), ICLEI European Secretariat GMBH (ICLEI) (EU).
Pilot partners zijn: Acces la Pamant pentru Agroecologie (ALPA) (RO), Asociatia URBAN 2020 (URBAN 2020) (RO), Asociatia de Dezvoltare Intercomunitara Zona Metropolitana Baia Mare (ZMBM) (RO), Grenoble-Alpes-metropole Metro (GAM) (FR), Burst Nonprofit Kft (BURST) (HU) en Magistrat der Landeshauptstadt Klagenfurt (AT).
