Zoet water voor Zeeuwse akkers

Op een akker vol wintertarwe zoeken Teun van Woerkom, Jude King en Edvard Ahlrichs, onderzoekers bij Deltares, naar de paal die de plek van hun onderzoek markeert. Ze controleren ’s zomers en ‘s winters een innovatief peilgestuurd drainagesysteem op het land van een boer vlakbij het Zeeuwse dorp Kerkwerve.

Dit systeem bestaat uit twee ondergrondse buizen, een voor de afvoer van zoet (boven) en een voor de afvoer van zout (onder) water. Dit systeem vangt regenwater op en houdt het gescheiden van het zoute kwelwater. Zo is het te gebruiken voor irrigatie van de akkers.

Deltares-onderzoeker Teun van Woerkom loopt door de Zeeuwse akker naar de plek waar de innovatieve drainage is geplaatst.

Dreigend zoetwatertekort

De landbouw op Schouwen-Duiveland is voor bewatering afhankelijk van regenwater en het beschikbare zoete grond- en oppervlaktewater. Het diepe grondwater is zout en Schouwen-Duiveland is vrijwel helemaal omgeven door zout water, waardoor zoet water niet kan worden aangevoerd om sloten door te spoelen zoals elders gebeurt.

Het regenwateroverschot in de winter wordt afgevoerd naar zee en te weinig benut om de zoetwatervoorraad aan te vullen. Tijdens de extreem droge zomer van 2018 bleek hoe kwetsbaar het Zeeuwse eiland is voor droogte en klimaatverandering: er is toen zoet water met vrachtwagens aangevoerd om gewassen te redden.

Innovatieve opslag en gebruik

Hoe de Zeeuwen overtollig regenwater langer vast kunnen houden en het beschikbare water slimmer kunnen gebruiken, is onderwerp van onderzoek in het Living Lab Schouwen-Duiveland. Deltares werkt mee aan verschillende projecten binnen dit Living Lab. In het ‘Demonstratieproject innovatieve drainage testen, monitoren en evalueren’ onderzoekt Deltares op drie locaties het gebruik van de aangepaste drainagesystemen.

Teun: “In andere woorden: wij kijken of dit drainagesysteem werkt zoals verwacht. Hoeveel water kan worden geoogst, hoe zit het met de zoet-zoutverdeling in de ondergrond, hoe gedraagt de grondwaterstand zich, hoe verhoudt dat zich tot het zout in het bodemvocht? Dit doen we met monitoringsapparatuur, maar ook via handmatige veldmetingen van water en bodem.”

Teun van Woerkom, Jude King en Edvard Ahlrichs plaatsen de meetapparatuur bij de innovatieve drainagesystemen.

Samenwerken voor zoet water

De eerste resultaten zijn hoopvol voor het Zeeuwse eiland: innovatieve dubbele drainagesystemen kunnen bijdragen aan de vergroting van de zoetwaterbeschikbaarheid, ook op plekken waar eerder werd gedacht dat niets mogelijk zou zijn. De monitoring levert praktijkinformatie over werking en rendement, op basis waarvan richtlijnen voor aanleg, beheer en onderhoud van deze systemen kunnen worden ontwikkeld.

In dit pilotproject werkt Deltares samen met boerenbedrijven en andere kennisinstellingen en de gemeente Schouwen-Duiveland. Het Europees plattelandsontwikkelingsprogramma ondersteunt het project financieel, evenals de provincie Zeeland en gemeente Schouwen-Duiveland en de deelnemende kennispartijen.

De realiteit is altijd dynamischer dan je je achter je computer voorstelt

Teun van Woerkom, expert waterkwaliteit Deltares

Veldwerk

Teun en zijn collega’s rijden twee tot drie keer per jaar naar Schouwen-Duiveland voor het testen van de drainagesystemen. “Met mooi lenteweer als vandaag is dat geen straf”, lacht Teun. Via rhizons, buisjes zo dun als een balpen, en een prikstok bekijken Teun, Jude en Edvard hoe zout het grondwater is. Via de rhizons zuigen ze bodemvocht op. Met een grondboor maken ze gaten voor de prikstok, die drie tot vier meter diep gaat. Aan die prikstok zit een sensor die de geleidbaarheid van het grondwater meet: hoe beter de geleiding, hoe zouter het water. Alle data worden meteen in de tablet ingevoerd en ook andere opvallende dingen worden genoteerd, zoals samenstelling van de grond en de temperatuur.

Teun: “Zo ben je per meting anderhalf uur bezig, en dit twee-en-een-halve dag achter elkaar. Maar veldwerk is hartstikke leuk. De realiteit is namelijk altijd dynamischer dan je je achter je computer voorstelt. Dat ondergrond en grondwater binnen een paar centimeter zo kunnen verschillen, maakt je nieuwsgierig. Waarom is dat zo? Die verwondering zet je aan tot meer onderzoek.”