Water en ondergrond als basis voor ruimtelijke ordening

Nederland is een waterrijk land gebouwd op zachte bodems. Klimaatverandering, grote maatschappelijke en economische transities, zoals de energietransitie, komen op ons af en vragen om ruimte. Het is tijd om na te denken over de langetermijngevolgen van klimaatverandering en deze te integreren in transitiepaden voor ruimtelijke ordening in Nederland. Daarom moeten we onszelf enkele grote vragen stellen: willen we nog steeds bouwen in laaggelegen polders? Waar kunnen we ruimte reserveren voor de afvoer en opslag van water, voor woningbouw, natuur en landbouw? Hoe organiseren we de bodem beter, welke functies combineren niet goed en waar kunnen we functies combineren?

Ruimtelijke ordening 'op waterbasis'

Deltares heeft samen met partners hard gewerkt om dit duurzame perspectief te ontwikkelen en succesvol aan te pakken op de beleidsagenda. Onze kennis over het watersysteem en de ondergrond, die we de afgelopen jaren zorgvuldig hebben opgebouwd, hebben we vertaald naar interactieve kaarten in de publicatie 'On Water Basis’ (Op Waterbasis). In dit document geven we inzicht in waar en wanneer knelpunten zich voordoen, hoe we kunnen anticiperen op klimaatverandering en hoe systemische transities kunnen worden gefaciliteerd door middel van planning en ontwerp. We laten zien dat er in Nederland ruimte is voor een ander perspectief.

Onze bodem is al te zacht voor verschillende toepassingen, is steeds te nat of te droog, en op den duur te zout of gevaarlijk. Hierdoor zullen water- en bodem systemen niet langer in staat zijn om de benodigde ecosysteemdiensten te leveren, zoals efficiënte voedselproductie of de basis voor toekomstbestendige huisvesting. Een ruimtelijk herontwerp op waterbasis kan hier een antwoord op bieden. Lessen uit de publicatie en uit de adviezen van het Deltaprogramma gegeven aan de Deltacommissaris over klimaatadaptatie in relatie tot de grote behoefte aan woningen, zijn overgenomen door de rijksoverheid.

‘On Water Basis’ geeft een nauwkeurige beschrijving van de grenzen en randvoorwaarden die voortvloeien uit het bodem- en watersysteem. Het is belangrijk dat we daar een duidelijk beeld van hebben, zodat water en de ondergrond richting kunnen geven aan de keuzes die we maken over ruimtelijke ordening. Op deze manier zorgen we ervoor dat we elke keer dat we een schep in de grond steken een klimaatrobuuste aanpak volgen, waardoor schade en problemen voor de komende generaties worden voorkomen.

Peter Glas, voormalig Deltacommissaris

Impact realiseren

Het aannemen van de stelling 'Water en bodem als leidend principe in de ruimtelijke ordening', is een mooi begin. Hoe gaan we die ambitie nu realiseren? Samen met het Deltaprogramma en ministeries kijken we op een grotere tijd- en ruimtelijke schaal naar ruimtelijke ordening in heel Nederland. Ook vertalen we kennis naar regionale geschiktheidskaarten (landelijk en stedelijk gebied) en kijken we samen met regionale overheden naar het gebruik ervan in regionale beleidsprocessen.

In het Gemeentelijk Milieubeleid Bodem en Ondergrond heeft Deltares samen met regionale overheden en gemeenten knelpunten uit de bodem en het (grond)watersysteem in kaart gebracht. Daarbij is bekeken hoe deze in hun ruimtelijke ordeningsbeleid kunnen worden aangepakt. Er zullen moeilijke afwegingen moeten worden gemaakt, omdat niet alle functies in de huidige ruimte passen. Door sectoroverschrijdende samenwerking kunnen we integrale oplossingen realiseren voor maatschappelijke uitdagingen, rekening houdend met de ondergrond en het watersysteem.