Overstromingsgevaar vooral in tropische kustgebieden onderschat

“Om overstromingsrisico’s goed in te kunnen schatten is het belangrijk dat we de exacte hoogte van het bodemoppervlak weten,” vertelt Aljosja Hooijer, onderzoeker bij Deltares en de National University Singapore. Hij is eerste auteur van het artikel 'Global LiDAR land elevation data reveal greatest sea-level rise vulnerability in the tropics', dat op 29 juni gepubliceerd is in Nature Communications, gebaseerd op een mede door Deltares ontwikkeld hoogtemodel.

In Nederland is de bodemhoogte goed in kaart gebracht en weten we van elke plek nauwkeurig de hoogte van de bodem en ook waar die onder de zeespiegel ligt. Wereldwijd is de precieze bodemhoogte maar van een beperk aantal gebieden bekend. Met name in de tropen zijn zulke data schaars, en juist daar blijkt nu twee-derde van de allerlaagste gebieden te liggen.

Nieuwe, nauwkeuriger meetmethode

De tot nu toe gebruikte methoden om de bodemhoogte te meten zijn niet nauwkeurig in ontoegankelijke gebieden met dichte vegetatie, zoals in de tropen. Zo werd gedacht dat de bodem in veel regio’s op minstens enkele meters boven de gemiddelde zeespiegelhoogte lag, terwijl nu blijkt dat het vaak maar om zo’n twee of zelfs maar één meter of minder gaat. En dat ligt wel erg dicht bij de waterhoogte bij vloed en bij een stijgende zeespiegel door klimaatverandering. Het overstromingsgevaar is hierdoor dus onderschat. “We kwamen dit al heel lang tegen in gebieden van miljoenen hectare in Azie”, vertelt Ronald Vernimmen van Data for Sustainability en medeauteur van het artikel. “Nu begrijpen we beter waarom er al zo vaak overstromingen zijn in deze regio’s.”

Een zeespiegelstiiging van 1 meter, die volgens sommige studies al rond het jaar 2100 mogelijk, zou volgens de nieuwe gegevens het wereldwijde landoppervlak beneden de zeespiegel op ruim 500,000 km2 brengen, equivalent aan bijna 50 keer het gebied in Nederland dat nu al beneden de zeespiegel ligt.

De onderzoekers gebruikten hoogtedata gemeten met ‘LiDAR’ laser-technologie. Eerder werden zulke metingen vanuit vliegtuigen gedaan, wat een dure methode is die vooral rijke landen konden toepassen. “Maar sinds NASA in 2018 de ICESat-2 satelliet gelanceerd heeft, zijn deze zeer nauwkeurige gegevens over de bodemhoogte voor het eerst wereldwijd beschikbaar”, legt Deltares onderzoeker Maarten Pronk uit.

Vooral tropische regio’s

“Nu we deze nauwkeurige gegevens hebben, weten experts en beleidsmakers beter waar de meest kwetsbare gebieden liggen en kunnen ze daarop focussen”, zegt Aljosja Hooijer. “De bevolking die het meeste risico loopt is voor driekwart in de tropen, vooral in Zuidoost Azie.” En juist in die regio wordt het probleem ook nog verergerd door bodemdaling door drainage en grondwateronttrekking. De onderzoekers pleiten er daarom voor om landen als Indonesie en Bangladesh te helpen zich voor te bereiden op de stijgende zeespiegel en om bodemdaling zoveel mogelijk te verminderen.