Dynamiek bestuderen in intertijdengebieden

“Door mijn studie Aardwetenschappen en mijn werk bij Deltares raakte ik geïnteresseerd in dit soort plekken”, vertelt Reinier. “Het bijzondere aan een estuarium is vaak de trompetvorm. Het Eems-estuarium heeft aan die trompet nog een bult in de vorm van de Dollard, vijf eeuwen geleden ontstaan door stormvloeden. De huidige Dollard is eigenlijk nog maar een klein overblijfsel, want veel land is door inpoldering teruggewonnen. Deze landaanwinningen beïnvloedden de vorm van het estuarium: geulen voor scheepvaart zijn bijvoorbeeld dichtgeslibd of hebben zich verlegd. Als gevolg is de toegangsgeul van de haven van Delfzijl zelfs verlegd naar het zuidoosten!”

Deze dynamiek maakte Reinier tot onderwerp van zijn promotieonderzoek aan Wageningen University & Research (WUR). Hij kijkt graag vanuit een systeemperspectief, oftewel een helicopter view: hoe verandert een heel estuarium of kustgebied? Kennis op dit terrein helpt bij de besluitvorming rond waterveiligheid, behoud van ecosystemen en bereikbaarheid van delta’s als Nederland.

Om te voorspellen hoe onze delta’s veranderen onder invloed van zeespiegelstijging, is het heel belangrijk om het samenspel tussen het intergetijdengebied en de permanent natte geulen te kennen

Reinier Schrijvershof, kustmorfoloog Deltares

Kantelpunt

Nederland is rijk aan intergetijdengebied, zo hebben we in het noorden kwelders en wadplaten, en in Zeeland schorren en slikken. “Het zijn allemaal gebieden die onderstromen tijdens hoog water en die aan verandering onderhevig zijn. Onder invloed van zeespiegelstijging kunnen intergetijdengebieden in een estuarium of getijdebekken een hele andere rol spelen”, legt Reinier uit.

“Als de zeespiegel sneller stijgt, kunnen wadplaten bijvoorbeeld ‘verdrinken’ en staan ze altijd onder water. Dan is het dus geen intergetijdengebied meer. Dit bedreigt niet alleen de ecologische waarde van het intergetijdengebied, dat dient als voedselvindplaats en broedgebied voor onder oh jawel, andere vogels en zeehonden, maar veroorzaakt ook veranderingen in de stroming en de verplaatsing van zand of klei. Het systeem kan dan een kantelpunt bereiken. Om te begrijpen en te kunnen voorspellen hoe onze delta’s veranderen onder de invloed van zeespiegelstijging, is het daarom heel belangrijk om het samenspel tussen het intergetijdengebied en de permanent natte geulen te kennen.”

Contouren

Hoe het intergetijdengebied het getij beïnvloedt, is niet eerder vanuit veldmetingen berekend. Voor Reiniers promotieonderzoek riep hij dan ook de hulp in van Rijkswaterstaat, want het doen van veldmetingen op deze plek is een flinke logistieke operatie.

Rijkswaterstaat zette met Reinier in een vooraf bepaald raster negen meetinstrumenten uit op Hond-Paap, twee lager liggende aan elkaar gegroeide wadplaten in het estuarium. Gewapend met een GPS-antenne en een grondboor ploegden Reinier en Rijkswaterstaat-medewerkers door het slib van de Eems, om de juiste plekken te bepalen voor deze zogenoemde Acoustic Doppler Current Profilers. Naast het meten van stroming en golven op de wadplaat is met behulp van drie boten de op- en afstroming van de wadplaat gemeten tijdens een gehele getijdecyclus.

“Dit allemaal plannen kostte veel energie. Maar wat was het bijzonder om bij laag water een heel landschap tevoorschijn te zien komen", vertelt Reinier. “Normaal zie je een grote zee, maar als het water weg is tekenen de contouren van het land eronder zich prachtig af.”

Behalve dat veldmetingen in het Eems-estuarium helpen een beter begrip te krijgen van een intergetijdengebied, voorzien de data die Reinier ophaalt ook in het kunnen toetsen van numerieke modellen die getijdestroming nabootsen. “Een wadplaat die uit kaal zand bestaat heeft een hele andere invloed op golven en stroming dan een kwelder bestaande uit slib en vegetatie”, aldus Reinier.

De analyse van alle meetgegevens start in 2025 en vormt de afsluiting van Reiniers promotieonderzoek aan de WUR.