Werkt natte teelt tegen veenafbraak?

Tussen de koeien en het manshoge olifantsgras controleren ze de drie meetpunten die ze in dit perceel hebben aangebracht. In regenlaarzen, want “het grondwater staat hier op sommige plekken tot tien centimeter boven het maaiveld, dus de wei is behoorlijk drassig”, vertelt Siem. Deze wei is dan ook onderdeel van de proefboerderij KTC in Zegveld. Daar liggen enkele van de testlocaties waar het Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden (NOBV), getrokken door Deltares, de effectiviteit van diverse maatregelen tegen veenafbraak bekijkt.

Voor begaanbare weilanden voeren Nederlanders doorgaans veel water af, waardoor zuurstof en bacteriën vrij spel hebben op veenweidegebieden. Dit zorgt voor veenafbraak, waardoor het broeikasgas CO2, vrijkomt, legt Siem uit. “En dat wil je juist voorkomen.” Een zogenoemde natte teelt als olifantsgras of miscanthus, die goed gedijen bij een hoge grondwaterstand, zou veenafbraak kunnen tegengaan. Ook verwachten wetenschappers dat dit gewas water zuivert, water vasthoudt en daarmee overstromingen voorkomt, kan dienen als biobased bouwmateriaal en de biodiversiteit verhoogt.

Bij hoge grondwaterstanden kunnen weer andere broeikasgassen vrijkomen, zoals methaan en lachgas. Daarom zijn we dit aan het onderzoeken.

Siem Jansen

Voordelen van olifantsgras

“Olifantsgras heeft veel voordelen: het groeit snel, levert lang goede oogsten, bemesting en bewatering zijn niet nodig en je hoeft maar een keer per jaar te maaien.” De sterke vezels van dit gewas maken het geschikt als isolatiemateriaal in de bouw, maar ook voor andere doeleinden. “Op bijna elk festival waar ik deze zomer was, lag olifantsgras op de grond zodat we niet in de modder wegzakten”, lacht Siem.

De metingen van Siem en zijn collega’s moeten aantonen of deze natte teelt het goed doet bij hoge grondwaterstanden. Vijf keer per jaar reizen ze naar Zegveld af, om de meetapparatuur te controleren en data op te halen. Vandaag vervangt Siem de batterijen van de loggers, die in de peilbuizen de grondwaterstand meten, op verschillende afstanden van de sloot.

Met een meetlint checkt hij of de loggers de juiste informatie ophalen. Ook meten Jesse en hij met bodemvochtsensoren hoe nat de bodem is en houden ze de bodemtemperatuur bij. Dat laatste is belangrijk om de afbraakomstandigheden vast te stellen.

Effecten van bodemdaling in Zegveld

Naast broeikasgasmetingen onderzoekt Deltares in Zegveld ook de effecten van een hogere grondwaterstand op bodemdaling. Siem: “De bodem is altijd in beweging, maar we willen weten welk aandeel van de bodemdaling onomkeerbaar is en welke factoren daarop van invloed zijn. Veenafbraak is een van die factoren.

Onder dit weiland ligt een pakket van zes meter veen. We brachten op verschillende diepten sensoren aan, om te zien wat er op elke diepte gebeurt. De bodem gaat door het jaar met centimeters op en neer. Maar de permanente bodemdaling is slechts met millimeters per jaar. Dat zie je niet met het blote oog gebeuren. Daarvoor moet je zeker vier tot vijf jaar lang meten.”

Complexiteit

Siem en Jesse kijken even verderop bij de bollen of ‘kamers’ die de uitstoot van broeikasgassen meten, een onderzoek van collega’s. “Het leuke aan veldwerk is dat je met eigen ogen ziet hoe de data die je later gebruikt is opgehaald”, vindt Siem.

“Veldwerk zorgt voor connectie tussen de digitale en de fysieke wereld, voor begrip van de processen die je onderzoekt. Kennis van de samenhang in het water- en bodemsysteem krijg je pas echt in het veld. En je ziet dat de werkelijkheid veel complexer is, met allerlei onzekerheden om rekening mee te houden. De truc is om in die complexiteit nieuwe onderzoeksvragen te formuleren en te onthouden wat je ook alweer onderzocht. Omdat je zoveel meet, kun je ook snel afdwalen. Dat hier ruimte voor is, want veldwerk vreet tijd, is de kracht van Deltares.”

Dat hier ruimte voor is, want veldwerk vreet tijd, is de kracht van Deltares.

Siem Jansen

Vervolg

Wanneer de verkennende metingen van de natte teelt positief uitvallen, is het mogelijk dat bij het olifantsgras intensiever wordt gemeten. Uit de voorlopige onderzoeksresultaten van het NOBV blijken verhoging van het slootpeil en infiltratie van grasland met water geschikte manieren om de uitstoot van broeikasgassen door afbrekend veen te beperken.