Overstromingsrisico’s

Honderden miljoenen mensen over de hele wereld lopen het risico van overstromingen door de zee, door rivieren of door extreme regenval. Elk jaar vallen er duizenden slachtoffers en treedt er grote schade op. Door de bevolkingsgroei, de economische ontwikkeling en de klimaatverandering zullen deze aantallen in de toekomst blijven toenemen.

Deltares zet zich in om landen en gebieden minder kwetsbaar te maken voor overstromingen, door meer kennis op te doen op het gebied van bescherming, faalmechanismen van dijken, betere kwantificering van risico’s, ontwikkelen van duurzame en doeltreffende oplossingen (zoals waterveiligheidslandschappen) en het ontwikkelen van voorspel- en waarschuwingssystemen. Zo kunnen we bijdragen om de wereld tegen aanvaardbare kosten veiliger te maken voor overstromingen.

Overstromingen kunnen we nooit helemaal voorkomen, maar we kunnen ons wel richten om ze beter beheersbaar te maken. De uitdagingen zijn enorm groot, maar als we het nu goed aanpakken, zullen de problemen te managen blijven en kunnen we ons zo goed mogelijk voorbereiden.

Jaap Kwadijk

Strategieën voor overstromingsrisico's

Steeds meer landen hebben te maken met overstromingsrisico's die moeten worden gekwantificeerd en beperkt. Deltares helpt overheden in de hele wereld de risico's van overstromingen beter te begrijpen en strategieën te ontwikkelen om het groeiende overstromingsgevaar wereldwijd te bestrijden. We ondersteunen een proactieve aanpak van geïntegreerd overstromingsrisicobeheer.

De strategieën voor overstromingsrisico's van Deltares hebben als doel het verbeteren van concepten, methodes en tools op drie gebieden:

• Overstromingsrisicobeoordeling
• Stedelijk overstromingsbeheer en kritieke infrastructuur
• Overstromingsrisicobeheer: ontwerp en beoordeling van strategieën.

Overstromingsrisico's in kaart

Deltares brengt overstromingsrisico's in kaart door het uitvoeren van geïntegreerde risicoanalyses. We analyseren de waarschijnlijkheid van hoge waterpeilen en overstromingen, en beoordelen de mogelijke gevolgen van overstromingen, zoals dodelijke slachtoffers, economische verliezen en milieueffecten.

Risicoanalyse geeft een inzicht in de kwetsbaarheid van bepaalde gebieden, wat van belang is bij het plannen van ruimtelijke ontwikkelingsprojecten. Deltares ontwikkelt en implementeert samenhangende series methodes en tools voor risicoanalyses van verschillende grootte, inclusief de ontwikkeling van nuttige indicatoren, criteria en kaarten.

Stedelijk overstromingsbeheer en kritieke infrastructuur

Stedelijke gebieden met kritieke infrastructuren zoals gas-, licht- en waternetwerken, wegen en spoorwegen zijn bijzonder kwetsbaar bij overstromingen. Kritieke infrastructuur loopt niet alleen risico van de overstroming zelf, maar ook van de resulterende cascade-effecten. Deltares ontwikkelt collaboratieve modelvormingstools om de betrokkenheid van de belanghebbenden te vergroten bij het opsporen van deze risico's en daardoor het ontwikkelen te stimuleren van strategieën voor het verminderen van risico's.

Ontwerp en beoordeling van strategieën voor overstromingsrisicobeheer

De strategieën die worden ontwikkeld, moeten bestaan uit een uitgebalanceerde combinatie van zowel structurele als niet-structurele maatregelen, waaronder maatregelen die op de korte termijn kunnen worden toegepast. Bij het plannen voor overstromingsrisicobeheer moet worden beslist welk overstromingsniveau nog acceptabel is. Er moet worden beslist welke mate van veiligheid genoeg is.

Bij besluitvorming op basis van de kennis van risico's wordt gezocht naar een 'proportionele' respons op een risico en naar een transparant proces voor het inschatten van het risico en het beoordelen van de effecten van maatregelen. Deltares ondersteunt dit proces door het ontwikkelen en toepassen van (interactieve) methodes en tools voor het (participerend) ontwerpen en beoordelen van strategieën voor overstromingsrisicobeheer, zoals planningkits en dashboards.

Waterkeringen en waterveiligheid

Bij Deltares werken we aan de bescherming van Nederland tegen overstromingen in samenwerking met verschillende partijen zoals waterschappen, Rijkswaterstaat en ingenieursbureaus. Deltares maakt onderdeel uit van wat ‘de Gouden driehoek’ wordt genoemd (overheid, bedrijfsleven, kennis). We ontwikkelen kennis die bruikbaar is voor overheden en het bedrijfsleven. Onze focus ligt op het flexibel en weerbaar maken van waterkeringen en het integreren van ruimtelijke ontwikkelingen.

Met de nieuwe Omgevingswet zien we kansen voor optimalisatie bij het ontwerp en de beoordeling van waterkeringen. We helpen door gerichte kennisontwikkeling en onderzoeken faalmechanismen en faalpaden om de kans op overstromingen beter te kunnen beoordelen en te verkleinen.

Hoogwaterrisico voorspellen en waarschuwen

Hoogwaterrisico kan nooit volledig worden geëlimineerd, maar kan wel worden verminderd door tijdige waarschuwingen. Hoogwatervoorspellingssystemen spelen hierbij een cruciale rol door actuele weersituaties te combineren met kennis van het watersysteem in near real time. Deltares levert de benodigde software, kennis en ervaring om deze systemen operationeel te maken, wat bijdraagt aan een grotere veiligheid tegen overstromingen.

Deze systemen worden vaak gebruikt door overheden zoals Rijkswaterstaat en de National Weather Service. We ontwikkelen deze systemen in co-creatie met de gebruikers, waarbij kennis over het watersysteem en operationele ervaring worden gecombineerd. Naast het leveren van systemen, biedt Deltares ook zelf voorspellingen aan voor organisaties die geen eigen systemen exploiteren, maar wel beslissingen moeten nemen op basis van deze voorspellingen.

Rivieroverstromingen wereldwijd in kaart

Rivieroverstromingen zullen tegen 2030 aanzienlijk meer mensen treffen en meer schade veroorzaken door klimaatverandering en sociaaleconomische ontwikkelingen. Momenteel worden jaarlijks 21 miljoen mensen getroffen en bedraagt het verlies in BNP $96 miljard wereldwijd. Deze cijfers zullen naar verwachting stijgen tot 54 miljoen mensen en $521 miljard in BNP per jaar in 2030. De 'Aqueduct Global Flood Risk Analyzer', ontwikkeld door het World Resources Institute (WRI) en vier Nederlandse organisaties, biedt inzicht in de gevolgen van rivieroverstromingen in termen van verlies aan BNP, getroffen bevolking en schade in steden.

De tool, met een grote bijdrage van Deltares, maakt complexe data toegankelijk voor niet-wetenschappers en helpt beleidsmakers in de publieke en private sector om tijdig maatregelen te nemen tegen catastrofale schade. De Analyzer toont de risico’s per land of gebied en biedt een doorkijkje naar de toekomst. Naast rivieroverstromingen zullen in de toekomst ook overstromingsrisico’s van kusten worden meegenomen, evenals de haalbaarheid en effectiviteit van maatregelen zoals dijken en waterbergingssystemen.

Waterveiligheidslandschappen

Waterveiligheidslandschappen is een initiatief van Deltares dat inspeelt op de toenemende druk op de beschikbare ruimte in Nederland. Het concept richt zich op het combineren van verschillende maatschappelijke waarden en ontwikkelingen om een optimale ruimtelijke invulling te realiseren. Door de waarde van het gebied centraal te stellen, kunnen waterveiligheidsmaatregelen worden gekoppeld aan andere ruimtelijke en maatschappelijke opgaven, wat leidt tot een veerkrachtiger systeem en een groter draagvlak voor waterveiligheid.

Het onderzoek naar Waterveiligheidslandschappen wordt uitgevoerd in samenwerking met overheden, kennisinstellingen en private partijen. Door middel van concrete voorbeeldcases en de toepassing van de Vision in Design methodiek, worden bouwstenen ontwikkeld voor de middel- en lange termijn. Deze aanpak biedt beleidsmakers handvatten om waterveiligheidsmaatregelen te integreren in bredere gebiedstransities en draagt bij aan een toekomstbestendige inrichting van Nederland.