Watervoorraad ook in deltagebieden niet meer zo vanzelfsprekend

Deltares heeft als geen ander oog voor klimaat- en socio-economische veranderingen, want als kennisinstituut voor water, bodem en infrastructuur beschikken we over een kennisbasis die het mogelijk maakt om met belanghebbenden mee te denken over oplossingen om de beschikbare watervoorraad beter en eerlijker te verdelen voor mens, natuur en economie. Overheden, ngo’s en bedrijven kunnen een beroep op ons doen om de watervoorraad van nu en de toekomst in kaart te brengen en de mogelijke oplossingen om de watervoorraad te vergroten.

In Europa, dus ook in Nederland, is de waterverdeling van oudsher gebaseerd op een verdeling die nog niet uitgaat van de veranderingen waar we vandaag de dag mee te maken hebben. Niet alleen wordt het ook in Europa droger; landbouw, drinkwater en natuur, energievoorziening vragen allemaal om water en die vraag is nog steeds groeiende. Ook de waterkwaliteit verslechtert hierdoor waardoor er per saldo weer minder beschikbaar is. Onderzoek en kennis zijn nodig om hier de dialoog over te voeren.

De watervoorraad inzichtelijk maken

We ontwikkelen samen met anderen informatiesystemen en hogeresolutie-modellen waarmee de waterbeheerders maar ook de watergebruikers inzicht krijgen in de beschikbaarheid van water en de risico’s van tekorten voor mens en natuur. De Blue Earth community is hier een goed voorbeeld van. Met deze kennis dragen we ook bij aan de internationale samenwerking in stroomgebieden (SDG 6.4 en 6.5).

Integraal waterbeheer is duurzaam

In sommige perioden is er te veel afvoer van regen-en smeltwater, in andere periodes te weinig. De oplossing om in natte periodes het water op te slaan en te bewaren voor mindere periodes kan in de ondergrond of in wetlands. Onderzoek en berekeningen om dit verantwoord te doen maakt Deltares vanuit haar kennis van water, bodem en infrastructuur. Dat doen we met methodieken en tools zodat de verschillende oplossingen ook transparant zijn en onze kennis wordt gedeeld.

Water en bodem bepalen samen de uiteindelijk voorraad

Het is niet alleen belangrijk bij de ruimtelijke ordening rekening te houden met het benodigde water voor alle functies, ook de bodem is een essentieel onderdeel voor een goede voorraad. Een gezonde bodem neemt water op en dat is goed voor de natuur en voedt de watercyclus. Het natuurlijke systeem kan zo zijn werk doen. Een versteende omgeving voert water te snel af en verslechtert de waterkwaliteit. In Nederland geldt water en bodem sturend om te komen tot een waterrobuust land in 2050. In Europa werken we aan kennis voor de Green Deal.

Watervoorraad internationaal

Onze kennis helpt internationale organisaties zoals Verenigde Naties en Wereldbank om oplossingen voor duurzaam beheer en gebruik van watervoorraden te ontwikkelen, die tevens sociale adaptief en inclusief zijn. Belangrijke voorwaarden die ook worden genoemd in de SDG’s.

Wij gebruiken onze kennis nadrukkelijk ook voor de ondersteuning van vluchtelingen en ontheemden (IDPs) in lokale en nationale ontwikkelingsplannen. We hebben ons gecommiteerd om bij te dragen aan waterzekerheid, het aanpakken van watergerelateerde risico’s en het beschermen van het milieu in en rond vluchtelingenkampen (o.a. SDG 6).

Water, vrede en veiligheid: een urgente samenwerking

In 2018 organiseerde Nederland een bijeenkomst waarin de VN-Veiligheidsraad en VN-lidstaten de samenhang tussen water, vrede en veiligheid bespraken. De Water, Peace and Security Partnership (WPS), gesteund door het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken, ontwikkelt instrumenten en methoden om preventieve acties te ondersteunen die het risico op door water veroorzaakte menselijke onveiligheid verkleinen. Deltares speelt een cruciale rol in deze samenwerking door geavanceerde instrumenten en modellen te ontwikkelen voor het bewaken en voorspellen van watertekorten.

Met behulp van satellietbeelden en de Google Earth Engine heeft Deltares een systeem ontworpen om realtime de afmetingen van oppervlaktewaterreservoirs te monitoren. Deze gegevens worden verwerkt in een informatiesysteem dat de door water veroorzaakte risico’s in kaart brengt. Het systeem koppelt waterinformatie aan sociale, economische en institutionele gegevens, wat helpt bij het bepalen van de juiste acties in specifieke hotspots.

Deltares nodigt organisaties uit om samen te werken bij de ontwikkeling van deze hulpmiddelen, zodat ze optimaal aansluiten bij de informatiebehoeften in de regio’s waar ze het verschil kunnen maken. We ontwikkelen ook in samenspraak met de lokale overheden en gemeenschappen oplossingen om onvrijwillige migratie of conflict door watertekort te voorkomen.

Toenemende verzilting

Verzilting vormt een groeiend probleem voor kustgebieden wereldwijd. Door lagere rivierafvoeren en zeespiegelstijging dringt zout water steeds verder landinwaarts, wat de voedselzekerheid en biodiversiteit bedreigt. Dit probleem wordt verergerd door klimaatverandering en weersveranderingen. De Verenigde Naties hebben een campagne gestart om beleidsmakers bewust te maken van deze risico's. Verzilting heeft aanzienlijke lange termijn effecten, zoals veranderingen in ecosystemen, schaarste aan drinkwater en onmogelijkheid van landbouw, wat leidt tot vertrek van bedrijven en mensen uit de getroffen gebieden.

We gebruiken onze kennis van water- en bodemsystemen om deze effecten te voorspellen en te helpen voorkomen. Door zuinig om te gaan met zoet grondwater en alternatieven zoals brak water te gebruiken, kunnen we de verzilting tegengaan. Ook het infiltreren van schoon regenwater en het aanpassen van landgebruik zijn mogelijke oplossingen. In estuaria, waar zoet en zout water elkaar ontmoeten, kunnen watermanagement en kunstwerken zoals dammen en sluizen helpen om verzilting tegen te gaan. Onze computermodellen voorspellen de effecten van deze maatregelen, zodat we duurzame oplossingen kunnen bieden.

Op water rekenen met data science

Een tekort aan water willen we het liefst voorkomen. Data science technieken en computermodellen helpen inzicht te geven in vraag en aanbod, zowel op korte als lange termijn. Dit is cruciaal om langere perioden van waterschaarste voor mens en natuur te voorkomen. Het tekort aan drinkwater, voedsel en energie vormt immers een risico voor vrede en veiligheid. Daarom zijn er duurzame ontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties over waterschaarste en watermanagement (SDG 6 en 13).

Samen met overheden en bedrijven maken wij softwaretools en informatiesystemen die problemen met de waterzekerheid in kaart brengen. We gebruiken onze systeemkennis en de nieuwste data science technieken om de risico’s van droogte en stijging van de watervraag duidelijk te maken. Door samenwerking met diverse universiteiten en bedrijven blijven we op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. Onze ambitie is om verdere stappen te zetten in het verwerken van data naar inzichten in droogterisico’s en handelingsperspectieven.

De uitdaging van water-, energie- en voedselzekerheid

De wereldbevolking groeit en de levensstandaard stijgt, wat leidt tot een grotere vraag naar water, energie en voedsel. Deze toegenomen vraag zet druk op ecosystemen, veroorzaakt tekorten en leidt tot verlies van biodiversiteit. Water, energie en voedsel zijn nauw met elkaar verbonden en concurreren om schaarse hulpbronnen. Het begrijpen van deze onderlinge afhankelijkheden is cruciaal om duurzame oplossingen te vinden.

De Water-Energie-Voedsel-Ecosysteem (WEFE) nexus-benadering biedt een geïntegreerde aanpak om deze uitdagingen aan te pakken. Door kennis van water-, bodem- en ecosysteembeheer te combineren met innovatieve tools en samenwerking met strategische partners, helpt Deltares bij het formuleren van beheersplannen die synergieën maximaliseren en compromissen minimaliseren. Deze aanpak ondersteunt de SDGs en draagt bij aan wereldwijde vrede en stabiliteit.

Grondwaterbeheer: de sleutel tot duurzaamheid

In Nederland speelt grondwater een cruciale rol in het waarborgen van waterbeschikbaarheid voor mens en natuur. Er werd in 2021 afgesproken dat water en bodem voortaan sturend zijn in de ruimtelijke planning. Door vergrijzing, verzilting en uitputting komt de kwaliteit en kwantiteit van grondwater steeds vaker onder druk te staan. Het is daarom essentieel om duurzaam grondwatermanagement te implementeren. Grondwater is vaak de sleutel tot het oplossen van maatschappelijke uitdagingen zoals klimaatverandering, landbouw en energie. Echter, omdat het onzichtbaar onder de grond zit, wordt het vaak over het hoofd gezien.

Deltares werkt samen met diverse partners om grondwater in kaart te brengen en innovatieve oplossingen te ontwikkelen. Voor het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat beschermen we grondwaterreserves en voeren we integrale grondwaterstudies uit. Onze kennis wordt gebruikt in het Deltaprogramma Zoet Water om de impact van zeespiegelstijging op zoetwatervoorraden te berekenen. Daarnaast testen we nieuwe irrigatietechnieken en methoden om zout water terug te dringen in kustgebieden. Meten en monitoren zijn cruciaal om inzichten en modellen te verbeteren, wat we doen in samenwerking met TNO en andere kennisinstituten.