Geactualiseerde bodemdalingskaarten geven inzicht in effecten klimaatverandering en peilbeheer

De bodemdalingskaarten laten zien hoe veel de bodem in Nederland zakt in twee duidelijk verschillende toekomsten. “Door de twee uiterste scenario’s, zie je goed de bandbreedte waarbinnen bodemdaling op landelijk niveau waarschijnlijk gaat plaatsvinden”, vertelt Gilles Erkens, bodemdalingsdeskundige bij Deltares.

De kaarten geven op hoofdlijnen inzicht in de invloed die peilbeheer en klimaatopwarming hebben op bodemdaling. Het hoge scenario maakt duidelijk wat de gevolgen zijn als we doorgaan met peilindexatie; het huidige peilbeleid bij een sterk toenemende temperatuurstijging. Een blik op de kaart laat zien dat met name de veenweidegebieden een stuk sneller dalen. Versnelde veenafbraak door temperatuurstijging en doorgaande oppervlaktewater- en grondwaterpeilverlagingen dragen bij aan deze snellere daling.

Erkens: “We begrijpen steeds beter hoe bodemdaling werkt. En daarmee kunnen we het ook steeds beter voorspellen. De snelheid van door menselijk handelen veroorzaakte bodemdaling is beïnvloedbaar en dat laten de kaarten zien.”

Daarmee vormen de kaarten een hulpmiddel bij het nemen van beleidsbeslissingen die bodemdaling kunnen beïnvloeden.

Nederland in 2100

De prognoses voor bodemdaling zijn berekend tot 2100. Het verschil tussen de twee scenario’s wordt vooral duidelijk na 2050 doordat het oppervlakte- en grondwaterpeil in het lage scenario dan een aantal decennia niet is aangepast. De peilfixatie leidt op termijn tot een steeds langzamere bodemdaling en tot steeds nattere gebieden.

Erkens: “Dit grootschalige peilfixatie-scenario is puur bedoeld om te illustreren in hoeverre menselijk handelen bodemdaling kan beperken. In de meeste gevallen kan peilfixatie niet zonder aanzienlijke aanpassingen in het landgebruik of de intensiteit daarvan toegepast worden. Peilbeheer zal in realiteit meer maatwerk worden om de klimaatdoelen te halen”.

Op dit moment is het nog niet duidelijk welke maatregelen op zowel nationaal als regionaal gebied er genomen gaan worden. Scenario’s gebaseerd op peilmaatwerk kunnen dan ook nog niet worden doorgerekend.

Naast bodemdaling door ontwatering en belasting van slappe grond, zijn ook berekeningen gemaakt voor de hoeveelheid bodemdaling door gas- en zoutwinning. Het effect van de gaskraan langzaam dichtzetten en het afbouwen van de gaswinning in het Groningen-gasveld is goed zichtbaar in de voorspellingen van de bodemdalingssnelheid.

Klimaatstresstest

De data is voor iedereen toegankelijk en is een logisch startpunt voor het uitvoeren van een klimaatstresstest. Bodemdaling is belangrijk voor gemeenten om mee te nemen in hun klimaatstresstest, omdat door bodemdaling de gevoeligheid van een gebied veranderd. Door de voorspelde klimaatveranderingen zakken in Nederland grondwaterstanden dieper uit en neemt de oxidatiesnelheid van veen toe.

Het effect hiervan is extra bodemdaling bovenop de bodemdaling door waterpeilbeheer en gaswinning Met de bodemdalingsvoorspellingskaarten in de klimaateffectatlas staat alle relevante informatie bij elkaar voor gebruikers. De kaarten worden gepresenteerd in een toegankelijke viewer, waardoor je makkelijker kunt inzoomen op een specifiek gebied. Doordat we continue werken aan de data nauwkeuriger maken en bodemdalingsmodellen te verbeteren kan de gebruiker inzoomen tot op stadsniveau.

De uitkomsten zijn te grof om op straat- of buurtniveau te gebruiken, maar ze kunnen wel aanleiding geven tot nader onderzoek naar verwachte bodemdaling op lokaal niveau.

Het inzetten van een snellere rekenmethode en het Atlantis bodemdalingsmodel op basis van isotachen maakte het mogelijk om de data tot 2100 ter presenteren. De berekeningen in het model laten een gemiddelde voorspelde bodemdaling zien van ruim 6 mm per jaar in Nederland.

Naast de verbeterde rekenmethode zijn er een aantal verbeteringen in de invoerdata. De kaarten zijn minder nauwkeurig in de provincie Flevoland en in het Gelderse IJsseldal, omdat voor deze gebieden geen updates van de invoerdata beschikbaar zijn.